Ἡ ἔννοια τοῦ συντηρητισμοῦ

Ἡ ἔννοια τοῦ συντηρητισμοῦἩ ἰδεολογικὴ (συχνὰ καὶ ἡ πολιτικὴ) συγχώνευση μιᾶς πτέρυγας τοῦ φιλελευθερισμοῦ μὲ τὴν κοινωνικὴ δημοκρατία δὲν ἔγινε ὡς ἀνοικτὴ ρήξη μὲ τὴν φιλελεύθερη παράδοση, ἀλλὰ μέσῳ μιᾶς διαφορετικῆς ἑρμηνείας βασικῶν φιλελεύθερων ἀντιλήψεων.
Λόγου χάριν, τὸ ἄτομο διατηρεῖται ὡς κατευθυντήρια βασικὴ ἀξία· ἐνῶ ὅμως ὁ παλαιοφιλελευθερισμὸς κυρίως ὑπεστήριζε τὸ ἀπαραβίαστο τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων καὶ τῆς ἰδιοκτησίας, ἔχοντας, σιωπηρὰ ἢ ρητά, ὑπόψον τὸ ἄτομο ποὺ κατεῖχε ἤδη ἰδιοκτησία, ὁ κοινωνικὰ προσανατολισμένος φιλελευθερισμὸς ἔστρεψε τὴν προσοχή του μᾶλλον πρὸς τοὺς μὴ προνομιούχους καὶ ἑρμήνευσε τὴν ἀπόλυτη ἀξία ἢ ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀτόμου ἔτσι ὥστε ἡ κοινότητα νὰ θεωρεῖται ὑποχρεωμένη νὰ μὴν τὸ ἀφήσει νὰ ὑποφέρῃ.
Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ ἐλευθερία ὡς τυπικὸ δικαίωμα δὲν θεωρεῖται πλέον ἐπαρκὴς κοινωνικὴ θεμελίωση τοῦ ἀτομικισμοῦ, μολονότι ἐξακολουθεῖ νὰ κρίνεται ἀπαραίτητη, καὶ μάλιστα νὰ ὑποστηρίζεται ἀκόμη, τουλάχιστον κατ’ ὄνομα, ἔναντι κάθε μορφῆς κολεκτιβισμοῦ. Τὸ τυπικὸ δικαίωμα πρέπει τώρα νὰ διασφαλίζεται ὑλικὰ-οὐσιαστικά, καὶ αὐτὸ ἀκριβῶς στήνει τὴν κρίσιμης σημασίας γέφυρα πρὸς τὴν κοινωνικὴ δημοκρατία, ἐφόσον μάλιστα αὐτὴ ἡ τελευταία, ἀκόμη καὶ σὲ μαρξιστικὴ ἐκδοχή, ἐμφανίσθηκε ἐξαρχῆς μὲ τὴν ἀξίωση νὰ μὴ καταργήσῃ τὰ τυπικὰ δικαιώματα ποὺ προπαγάνδιζε ὁ φιλελευθερισμὸς ἀλλὰ νὰ τοὺς δώσῃ ὑλικὸ περιεχόμενο. 

Καὶ ἐπειδὴ τώρα ὡς ἐγγυητὴς τῶν ὑλικῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀτόμου μπορεῖ νὰ ἐμφανισθῇ οὐσιαστικὰ μόνον τὸ σύγχρονο γραφειοκρατικὸ κοινωνικό, διοικητικὸ καὶ προμηθευτικὸ κράτος, ὁ κοινωνικὸς φιλελευθερισμὸς –ἂν μποροῦμε νὰ τὸν ἀποκαλοῦμε ἔτσι γιὰ λόγους συνεννοήσεως–, βάσει τῶν φιλελευθέρων-ἀτομικιστικῶν προϋποθέσεων, φθάνει στὴν ἀπαίτηση γιὰ ἀκόμη πιὸ πολὺ κράτος ἢ πιὸ πολλὴ ἐξισωτικὴ μαζικὴ δημοκρατία, ἑρμηνεύοντας (διαφορετικά) τοὺς κοινοὺς τόπους τῆς φιλελεύθερης παραδόσεως, ἤτοι τὰ συνθήματα ἀπὸ τὴν ἡρωικὴ ἐποχὴ τοῦ φιλελευθερισμοῦ τοῦ 19ου αἰώνος, ποὺ ἔτσι κι ἀλλιῶς ἀκούγονται «προοδευτικά», σύμφωνα μὲ αὐτὲς τὶς ἀντιλήψεις.

Ἐδῶ βέβαια χωρίζουν οἱ δρόμοι τῶν κοινωνικοφιλελεύθερων ἀπὸ ἐκείνους τῶν παλαιοφιλελεύθερων, οἱ ὁποῖοι βλέπουν τὰ ὑλικὰ δικαιώματα ὡς τὸ τέλος τῶν τυπικῶν δικαιωμάτων (καθὼς καὶ τὸ τέλος τῶν διαφορῶν στὴν κοινωνικὴ θέση, οἱ ὁποῖες καλύπτονται ἢ εὐνοοῦνται ἀπὸ αὐτὸν τὸν τυπικὸ χαρακτῆρα) καί, τουλάχιστον ἐν μέρει, δὲν συμβιβάζονται ἄνετα ἀπὸ πολιτικὴ ἄποψη μὲ τὸ κοινωνικὸ κράτος καὶ τὴν μαζικὴ δημοκρατία οὔτε θέλουν ἢ μποροῦν νὰ δεχθοῦν τὴν ἀκάθεκτη διάλυση τοῦ παραδοσιακοῦ ἀστικοῦ τρόπου ζωῆς, ποὺ κατὰ τὴν κρίση τους ἀκολουθεῖ συνειδητὰ ἕνα στύλ.

Ὑπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες προκύπτουν δύο σημαντικὰ σημεῖα ἐπαφῆς ἀνάμεσα στοὺς παλαιοφιλελευθέρους τῆς ἐποχῆς μας καὶ στοὺς ἀντεπαναστάτες συντηρητικοὺς τοῦ 19ου αἰώνος – καὶ ἐδῶ βέβαια οἱ διδασκαλίες τῶν τελευταίων λαμβάνονται ἁπλῶς κατὰ γράμμα, ἀποσπασμένες ἀπὸ τὶς συγκεκριμένες ἱστορικές τους ἀναφορές.
Πρῶτον, ὑπενθυμίζονται οἱ προειδοποιήσεις τῶν τότε συντηρητικῶν, ὅτι ὁ συνεπὴς φιλελευθερισμὸς δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ γεννήσῃ ἀπὸ τοὺς δικούς του κόλπους τὴν ἐξισωτικὴ καὶ τυραννικὴ δημοκρατία καὶ ὅτι ὁ φιλελευθερισμὸς καὶ ἡ δημοκρατία ἀρχικὰ εἶναι στενοὶ συγγενεῖς· καὶ δεύτερον, γίνεται μιὰ σύνδεσις μὲ τὴν ἀρχικὰ συντηρητικὴ κριτικὴ τοῦ πολιτισμοῦ, ἡ ὁποία μέσα στὸ πολύχρωμο πανδαιμόνιο τῆς δημοκρατικῆς μαζικῆς κοινωνίας ἀκούγεται ἐπίσης σὰν προφητική.

Π.Κονδύλης, Συντηρητισμός, κεφ. Ι η έννοια του συντηρητισμού

Συβρίδης Γεώργιος

φωτογραφία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply