Ἡ κορύφωσις τῶν πιὸ ἐνδόξων πολέμων!

«…Στους Βαλκανικούς  Πολέμους, με την τόσο ένδοξη διεξαγωγή τους, υπήρξαν και ανθρώπινες απώλειες. Και αυτές είναι δραματικές.

Έχουν καταγραφεί 307 νεκροί αξιωματικοί και 555 τραυματίες.

Οι νεκροί οπλίτες είναι 7.918 και οι τραυματίες 32.587. Επιπλέον  188 οπλίτες θεωρούνται αγνοούμενοι. Και κοντά σε όλους αυτούς καταμετρήθηκαν και 580 «παγόπληκτοι». Οπλίτες δηλαδή που έπαθαν κρυοπαγήματα.

Τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων, υπερέβησαν τις προσδοκίες όλων. Η Ελλάδα, μετά την λήξη των δύο Βαλκανικών Πολέμων, είχε σχεδόν διπλασιάσει το έδαφος της αφού από 63.211 τετραγωνικά χιλιόμετρα του 1897 έφτασε στα 121.794 το 1913.  Αλλά και ο πληθυσμός της αυξήθηκε σημαντικά αφού από 2.631.952 έφτασε στα 4.832.167 κατοίκους .

Το γόητρο των Ενόπλων Δυνάμεων είχε αναστηλωθεί μετά την καταρράκωση του 1897. Η οικονομία και η ανάπτυξη απέκτησαν ανοδική πορεία. Το λαϊκό αίσθημα είχε ικανοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό θεωρώντας πως οι περιφανείς νίκες πραγμάτωναν τους εθνικούς πόθους της λεγόμενης Μεγάλης Ιδέας….»

ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ: Εκατό χρόνια δόξας!

*Η κορύφωση της επιτυχίας: Η κατάληψη της Θεσσαλονίκης

*Η κορύφωση της επιτυχίας: Η κατάληψη της Θεσσαλονίκης

 

*Η σημερινή επέτειος

των πιο ένδοξων πολέμων

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Πέρασαν από τότε εκατό χρόνια…. Από τότε, που καταγράφηκαν σελίδες ένδοξης ιστορίας. Εκατό χρόνια από τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 που έμειναν στην λαϊκή συλλογική μνήμη σαν ένδοξο παραμύθι με πολλή δράση και αίσιο τέλος. Και στην πολιτική και την διπλωματία, σαν άθλος συνενώσεως όλων των εθνικών δυνάμεων για την επίτευξη της μεγάλου στόχου. 

Οι πόλεμοι αυτοί, που άλλαξαν τον χάρτη των Βαλκανίων, χαρακτηρίζονται σαν ο μεγαλύτερος ελληνικός στρατιωτικός άθλος μετά την Επανάσταση του 1821.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι , αποτελούν στην σύγχρονη ιστορία, το λαμπρότερο στρατιωτικό επίτευγμα της Ελλάδας, η οποία κατόρθωσε να διπλασιάσει την έκτασή της και τον πληθυσμό της, ενσωματώνοντας στον εθνικό κορμό συμπαγείς αλύτρωτους ελληνικούς πληθυσμούς.

Στους Βαλκανικούς Πολέμους φτάσαμε μέσα από σειρά ζυμώσεων, οι οποίες άρχισαν από τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν στο ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον άρχισαν να σημειώνονται μεγάλες ανακατατάξεις.

Μια προδρομική πρωτοβουλία, απετέλεσε η μυστική συνθήκη του Φεσλάου, που είχε υπογράψει η κυβέρνηση του Χαρολάου Τρικούπη με τα άλλα βαλκανικά κράτη, αποσκοπώντας στην απελευθέρωση των υπόδουλων λαών.  Ακολούθησαν ποικίλα γεγονότα, που ανέβασαν τον εθνικό πυρετό για την τύχη των αλύτρωτων Ελλήνων. Το Ανατολικό ζήτημα με την προϊούσα αποσάθρωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Πανσλαβισμός του Ρώσσου διπλωμάτη Ιγνάτιε, το σχίσμα της βουλγαρικής εκκλησίας, ο ρωσσοτουρκικός Πόλεμος του 1878, ο ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 με την επαίσχυντη ήττα, ο ένοπλος αγώνας Ελλήνων και Βουλγάρων στην Μακεδονία. Η Επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908, ο αναβρασμός στην αυτόνομη ακόμα Κρήτη και άλλα γεγονότα, συνέβαλαν αποφασιστικά στην σύμπηξη της βαλκανικού μετώπου, το οποίο με πρωτοβουλία του Ελευθερίου Βενιζέλου, διαμορφώθηκε σε ένα ενιαίο αμυντικό σύμφωνο Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας, Ρουμανίας και Μαυροβουνίου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Κοινό αίτημα των συμβαλλομένων κρατών, ήταν, να εισαγάγουν οι Οθωμανοί ριζικές μεταρρυθμίσεις στον χώρο της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, υπέρ των χριστιανικών υποδούλων λαών. Η Υψηλή Πύλη απέρριψε το συμμαχικό τελεσίγραφο.

Έτσι στις 25 Σεπτεμβρίου 1912, το Μαυροβούνιο κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Ακολουθούν στις 3 Οκτωβρίου η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Σερβία.

 *Ο Βενιζέλος προσέρχεται στη Βουλή για να αναγγείλει την κήρυξη του πολέμου

*Ο Βενιζέλος προσέρχεται στη Βουλή για να αναγγείλει την κήρυξη του πολέμου

 

Η κήρυξη του πολέμου

Στη Βουλή των Ελλήνων, στις 5 Οκτωβρίου 1912, ο υπουργός Εξωτερικών Λάμπρος Κορομηλάς, αναγγέλλει:

«Τὸ Ἑλληνικὸ κράτος ἐκ συμφώνου πρὸς τὴν Βουλγαρία καὶ τὴν Σερβία, τοῦ Μαυροβουνίου προηγηθέντος, ἐκήρυξε ἐχθὲς τὸν πόλεμον κατὰ τῆς Τουρκίας»

Την σοβαρότητα της στιγμής, διακόπτουν κατά την περιγραφή των πρακτικογράφων της Βουλής «χειροκροτήματα ραγδαῖα ἐκ τῆς αἰθούσης καὶ τῶν ἀκροατηρίων».

Και συνέχισε ο Κορομηλάς:

«Αἱ πολεμικαὶ ἐπιχειρήσεις ἤρξαντο ἀπὸ τῆς πρωίας τῆς σήμερον. Ἔχομεν τὴν πεποίθησιν ὅτι ἡ νίκη θὰ στέψῃ τὰ ὅπλα τῆς Ἑλλάδος καὶ τῶν συμμάχων αὐτῆς καὶ ὅτι τὰ ἀποτελέσματα τοῦ πολέμου θὰ εἶναι ἀντάξια τοῦ βυθισμένου τιμίου καὶ εὐγενοῦς αἵματος τοῦ Στρατοῦ καὶ τοῦ Ναυτικοῦ».

Και πάλι οι πρακτικογράφοι της Βουλής σημειώνουν: «Ζωηρόταται ἐπιδοκιμασίαι καὶ χειροκροτήματα πανταχόθεν».

Τον υπουργό Εξωτερικών διαδέχεται στο βήμα ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, που διαβάζει το διάγγελμα του βασιλέως Γεωργίου Α΄

Ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ στο διάγγελμά του, τόνιζε μεταξύ άλλων:

«Ἡ Ἑλλὰς πάνοπλος μετὰ τῶν συμμάχων της, ἐμπνεομένων ὑπὸ τῶν αὐτῶν αἰσθημάτων καὶ συνδεομένων διὰ κοινῶν ὑποχρεώσεων, ἀναλαμβάνει τὸν ἱερὸν ἀγῶνα τοῦ δικαίου καὶ τῆς ἐλευθερίας τῶν καταδυναστευομένων λαῶν τῆς Ἀνατολῆς».

*Η αναχώρηση του στρατού για το μέτωπο

*Η αναχώρηση του στρατού για το μέτωπο

Η επιστράτευση είχε γίνει,  μέσα σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού.

Ο ελληνικός στρατός άρχισε την προέλασή του στις 5 Οκτωβρίου 1912 στην Θεσσαλία. Πρώτη μεγάλη νίκη η απελευθέρωση της Ελασσόνας την επομέενη ημέρα, μετά από σχεδόν πεντάωρη σκληρή μάχη.

Ο Στυλιανός Γονατάς στη απομνημονεύματά του σημειώνει:

«Μόλις κατήλθομεν εἰς τὴν πεδιάδα ἐδέχθημε τοὺς πρώτους ἐχθρικοὺς κανονιοβολισμοὺς ἐκ μακρᾶς ἀποστάσεως. Ἦτο τὸ πρῶτον βάπτισμα τοῦ πυρός. Ἡ προέλασις ἐγένετο ὡς ἐὰν ἐπρόκειτο περὶ ἀσκήσεων. Ἡ Τουρκικὴ ἀντίστασις ἐκάμβφθη καὶ μετὰ ἀπὸ ἀγῶνα, ὁ ὁποῖος διήρκεσεν ἀπὸ τῆς 9ης πρωινῆς ἔως τῆς 2ας μεσημβρινῆς, εἰσήλθομεν, διελθόντες διὰ Τσαριτσάνης, κωμοπόλεως ἐντελῶς ἑλληνικῆς, εἰς Ἐλλασσόνα». 

Παράλληλα, προωθούνται ελληνικά τάγματα στο Μέτωπο της Ηπείρου. Καταλαμβάνονται το Γκρίμποβο, οι Κουμτσάδες και η διάβαση της Κιάφας.

Ο στόλος με επικεφαλής το θωρηκτό «Αβέρωφ» απέπλευσε από το Φάληρο, ενώ η ναυτική μοίρα του Ιονίου Πελάγους εισήλθε στον Αμβρακικό Κόλπο και στο λιμάνι της Βόνιτσας. Στις 12 Οκτωβρίου καταλαμβάνεται η Λήμνος, με την στρατηγική της θέση απέναντι στα Στενά των Δαρδανελίων.

*Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος

*Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος

Στην ξηρά με αξιοπρόσεκτη ορμή ο στρατός με επικεφαλής τον διάδοχο Κωνσταντίνο, απελευθερώνει την Δεσκάτη.

Στα οχυρωμένα Στενά του Σαρανταπόρου, συναντά ισχυρή αντίσταση  των Τούρκων, με πυροβολικό. Η σφοδρή μάχη της 9ης και 10ης Οκτωβρίου ήταν αποφασιστική. Η υποχώρηση των εχθρικών δυνάμεων ανοίγει τον δρόμο προς την Δυτική Μακεδονία.

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος αφηγείται:

«Τὸ πεζικὸ ἐπετέθη μὲ ἐκπληκτικὴ γενναιότητα, ἕξι συντάγματα στὴν πρώτη γραμμή, κάτω ἀπὸ μία βροχὴ πυροβολισμῶν, ποὺ δὲν σταμάτησαν οὔτε λεπτό».

Ακολουθεί η κατάληψη της Κοζάνης στις 11 του μηνός, η απελευθέρωση των Σερβίων και ο έλεγχος του ποταμού Αλιάκμονα. Δύο ημέρες αργότερα φτάνει στην Κοζάνη ο βασιλεύς Γεώργιος, ενώ ο στρατός προωθείται προς την Βέροια.  Στο μέτωπο της Ηπείρου ολοκληρώνεται η κατάληψη της Φιλιππιάδας και του Λούρου. Μετά από διήμερη μάχη καταλαμβάνονται και τα Πέντε Πηγάδια.

Η προέλαση του στρατού επιταχύνεται. Απελευθερώνονται τα Γρεβενά και η Κατερίνη.

Τα σπέρματα του Διχασμού

Η 12η Οκτωβρίου είναι μια ημέρα σημαδιακή. Σημαδιακή γιατί από εκεί αρχίζουν οι πρώτες προστριβές του αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.

Η κυβέρνηση, έχοντας εξακριβωμένες πληροφορίες από τον Θρακικής καταγωγής στρατιωτικό γιατρό του Βουλγαρικού στρατού Φίλιππο Νίκογλου ότι η Βουλγαρία ενδιαφερόταν να προλάβει να μπει πρώτη στην Θεσσαλονίκη, ειδοποιεί τηλεγραφικά τον αρχηγό στρατού στην Θεσσαλία.

«Ἀναμένω νὰ μοῖ γνωρίσητε τὴν περαιτέρῳ διεύθυνσιν ἧν θὰ ἀκολουθήσῃ ἡ προέλασις τοῦ Στρατοῦ Θεσσαλίας. Παρακαλῶ μόνον νὰ ἔχετε ὑπ’ ὄψιν ὅτι σπουδαῖοι πολιτικοὶ λόγοι ἐπιβάλλουν νὰ εὑρεθῶμεν μίαν ὥραν ταχύτερον εἰς Θεσσαλονίκην. Βενιζέλος».

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Παρόμοια προειδοποίηση, απηύθυνε στον Κωνσταντίνο και ο υπουργός Εξωτερικών, Λάμπρος Κορομηλάς, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων:

 «Φρονῶ ὅτι πρέπει κατὰ τὸ δυνατὸν νὰ ἐντείνωμεν ἡμετέρας ἐνεργείας, ὥστε νὰ καταληφθῇ ὅσον τάχιστα Θεσσαλονίκη, ἴνα μὴ ἡμέτερα ἀποτελέσματα ἔλθωσιν πολὺ ὕστερον τῶν στρατῶν τῶν συμμάχων. Κορομηλᾶς».

Το Γενικό Επιτελείο του Διαδόχου μετά την νίκη του Σαρανταπόρου είχε πρόθεση να καταδιώξει τους Τούρκους προς Βορράν και να καταλάβει το σπουδαίο κέντρο του Ελληνισμού το Μοναστήρι. Είχε προετοιμάσει μάλιστα και τα σχετικά σχέδια.

Ο Κωνσταντίνος ενοχλημένος, ενημερώνει από τα Σέρβια τον υπουργό Εξωτερικών Κορομηλά, για την κατάσταση του μετώπου, καταλήγοντας στο τηλεγράφημά του:

«Θὰ ἐξακολουθήσω μὲ τὴν αὐτὴν ἔντασιν δυνάμεων ἐπιδιώκων τὴν καταστροφὴ τοῦ ἐχθροῦ ἐπὶ τῇ βάσει σχεδίου, τὸ ὁποῖον προδιέγραψα καὶ τοῦ ὁποίου τὸν ἀντικειμενικὸν σκοπὸν μόνος ἐγὼ εἶμαι ἀρμόδιος καὶ ὑπεύθυνος νὰ κανονίζω. Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς, ὅπως εὐαρεστούμενος, μὴ προσπαθῆτε ἐπηρεάζητε τὴν διεύθυνσιν τῶν ἐπιχειρήσεων. Κωνσταντῖνος.».

Η επιτακτική διαταγή του πρωθυπουργού και υπουργού Στρατιωτικών Ελευθέριου Βενιζέλου, αναγκάζει τον Κωνσταντίνο, να στρέψει την Στρατιά προς την Θεσσαλονίκη. Ο πρώτος σπόρος  του Διχασμού, είχε πέσει στο χώμα…

Λίγες ημέρες αργότερα, ο στόλος απελευθερώνει την Θάσο, την Σαμοθράκη και τον Άγιο Ευστράτιο. Η χαρά ολοκληρώνεται στις 18 του μηνός με ένα παράτολμο εγχείρημα. Ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης διεισδύει απαρατήρητος με το τορπιλοβόλο του στο οχυρωμένο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, βυθίζει την τουρκική κανονιοφόρο «Φετίχ  Μπουλέντ» εκτοξεύοντας τρεις τορπίλες στα πλευρά της και διαφεύγει με ασφάλεια.

Παράλληλα με τον στόλο, ο στρατός ξηράς, μετά από μια πεισματική και πολύωρη μάχη, μπαίνει νικητής και στα Γιαννιτσά, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο προς την Θεσσαλονίκη.

*Περίθαλψη τραυματιών στην Φιλιππιάδα

*Περίθαλψη τραυματιών στην Φιλιππιάδα 

Με ακάθεκτη ορμή προελαύνουν οι ελληνικές δυνάμεις και στην Ήπειρο, καταλαμβάνοντας στις 21 του μηνός την Πρέβεζα. Στην Μακεδονία καταλαμβάνουν την Σιάτιστα, τον Πολύγυρο, και προωθούνται προς την Φλώρινα.

Η 24η και η 25η Οκτωβρίου είναι κρίσιμες ημέρες. Ο στρατός έχει διαβεί με ειδικές ζεύξεις τον Αξιό, αφού οι γέφυρές του είχαν ανατιναχθεί  και βλέπει αμυδρά στο βάθος του ορίζοντα την Θεσσαλονίκη.

Ο ανθυπασπιστής τότε Στέφανος Σαράφης, στις Ιστορικές Αναμνήσεις του θυμάται:

«Στὶς 24 τὸ βράδυ περάσαμε τὸν Ἀξιὸ μὲ σχεδίες, ποὺ εἶχε κάνη τὸ Μηχανικὸ λίγο βορειότερα, ἀπὸ τὴν σιδηροδρομικὴ γέφυρα, ὅπου περνοῦσε ἄλλο τμῆμα. Μὲ τὶς σχεδίες ἀργήσαμε πολὺ νὰ περάσουμε τὸ ποτάμι. Κάθε τμῆμα ποὺ περνοῦσε προχωροῦσε νὰ καταλάβῃ θέσεις, γιατὶ τὸ πρωὶ ἐπρόκειτο νὰ ἀρχίσῃ ἡ μάχη τῆς Θεσσαλονίκης.».

Ο Τούρκος αρχιστράτηγος Χασάν Ταχσίν Πασάς επιχειρεί διαπραγματεύσεις για την παράδοση της πόλεως. Οι διαπραγματεύσεις γίνονται σε έπαυλη έξω από την Θεσσαλονίκη, στην τοποθεσία Τοψίν.

Η αντιπαράθεση  Κωνσταντίνου- Βενιζέλου συνεχίζεται. Η κυβέρνηση, που δεν είχε ενημέρωση για τις εξελίξεις περί την Θεσσαλονίκη, ανησυχεί. Ο Βενιζέλος τηλεγραφεί στον Κωνσταντίνο:       

«Παραγγέλεσθε ν’ ἀποδεχθῇτε τὴν προσφερομένη ὑμὶν παράδοσιν τῆς Θεσσαλονίκης καὶ εἰσέλθετε εἰς αὐτὴν ἄνευ τινὸς ἀναβολῆς. Καθιστῶ Ὑμᾶς ὑπεύθυνον διὰ πάσαν ἀναβολήν, ἔστὧ καὶ στιγμῆς. Βενιζέλος».

 

*Η είσοδος του Βασιλέως και του Διαδόχου στην Θεσσαλονίκη

*Η είσοδος του Βασιλέως και του Διαδόχου στην Θεσσαλονίκη

 Ο Κωνσταντίνος, απαντά και πάλι ενοχλημένος:

«Συναισθάνομαι πλήρως τὴν εὐθύνην ἧν φέρω καὶ παρακαλῶ εἰς τὸ ἐξῆς νὰ μὴ μοῖ ὑπομιμνήσκητε τοῦτο δι’ οἱανδήποτε ὑπόθεσιν. Ἐὰν ὤφειλον ἤ οὔ νὰ παραδεχθῶ τὴν παράδοσιν τῆς Θεσσαλονίκης ἤμην ὁ μόνος ἀρμόδιος νὰ κρίνω εὑρισκόμενος ἐπὶ τόπου καὶ ἐπιβάλλων τοὺς ὅρους. Ἀπόδειξις δὲ τὸ ἐπιτευχθὲν ἀποτέλεσμα. Κωνσταντῖνος.». 

Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Τελικά η πόλη, ημέρα της εορτής του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου παραδίδεται αμαχητί. Αργά το βράδυ οι αξιωματικοί του επιτελείου του αρχιστρατήγου Βίκτωρ Δούσμανης και Ιωάννης Μεταξάς πηγαίνουν στην Θεσσαλονίκη και υπογράφουν το πρωτόκολλο παραδόσεως.

Την επομένη, ημέσα σε θάλασσα λαϊκών πανηγυρισμών, εισέρχονται τα ελληνικά στρατεύματα με επικεφαλής τον βασιλέα Γεώργιο και τον Διάδοχο Κωνσταντίνο.

Και ενώ οι ελληνικές δυνάμεις είχαν ολοκληρώσει την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, προς την πόλη σπεύδει παρά τις σχετικές προειδοποιήσεις, ο Βούλγαρος στρατηγός Θεοδωρώφ, επικεφαλής της VII Μεραρχίας. Ακολούθησε σειρά διαπραγματεύσεων και τελικά επετράπη η είσοδος δύο μόνο ταγμάτων με την δικαιολογία ότι έπρεπε να αναπαυθούν ο Διάδοχος του Βουλγαρικού θρόνου Μπόρις και ο πρίγκιπας Κύριλλος, που υπηρετούσαν στα τάγματα αυτά.

Τα γεγονότα αυτά, έδειχναν, πως η κατάσταση με την Βουλγαρία θα προκαλούσε τριβές.

Σημαντικές εξάλλου ήταν οι ελληνικές επιτυχίας και στο Μέτωπο της Ηπείρου, όπου απελευθερώνονται πόλεις και χωριά, με στόχο πάντα την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ο στόλος απελευθερώνει τους Αγίους Σαράντα. Ο στρατός καταλαμβάνει κωμοπόλεις και χωριά παρά την αντίδραση που συναντά, όπως για παράδειγμα στο Συρράκο. Μία μετά την άλλη πέφτουν οι οχυρωμένες τοποθεσίες και περιέρχονται στους νικητές, η  Μανωλιάσσα και η Σκάλα Παραμυθιάς.

*Το ελληνικό πυροβολικό στο Μπιζάνι

*Το ελληνικό πυροβολικό στο Μπιζάνι

 Μεγάλης σημασίας της είναι η εκπόρθηση του ιδιαιτέρως οχυρωμένου Μπιζανίου και η είσοδος του στρατού στα Ιωάννινα.

          Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, τον Φεβρουάριο του 1913, υπήρξε ένα σπουδαίο στρατιωτικό και πολιτικό γεγονός στην έκβαση του Βαλκανικού Πολέμου. Και δικαιολογημένα ανήγγειλε την μεγάλη στρατιωτική νίκη ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, προσερχόμενος στην Βουλή.

          Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, το απόγευμα της 21ης Φεβρουαρίου 1913, έδωσε τον λόγο αμέσως μόλις κήρυξε την έναρξη της συνεδριάσεως, στον πρωθυπουργό και υπουργό των Στρατιωτικών Ελευθέριο Βενιζέλο, που είχε προσέλθει περιχαρής.

          Και εκείνος, εν μέσω θυελλωδών χειροκροτημάτων, ανήλθε στο βήμα και ανακοίνωσε το τηλεγράφημα του αρχιστρατήγου και διαδόχου Κωνσταντίνου, που είχε σταλεί από το στρατηγείο του στο Χάνι του Εμίν Αγά. «Τὴν τρίτην πρωινήν, ἤρξατο γενικὴ ἐπίθεσις κατὰ τοῦ φρουρίου Ἰωαννίνων».

          Στην συνέχεια διάβασε τις αναλυτικές αναφορές για την επίθεση και τα επόμενα τηλεγραφήματα, σύμφωνα με τα οποία, στις 8 το πρωί ο στρατιωτικός διοικητής των Ιωαννίνων Εσάτ Πασάς επιθυμούσε να παραδώσει τα Ιωάννινα. Έστειλε μάλιστα αντιπροσωπεία να διαπραγματευθεί τα της παραδόσεως.

          Και ενώ η αίθουσα σείετο από τα χειροκροτήματα, ο Βενιζέλος, διάβασε το τηλεγράφημα του υπαρχηγού του Επιτελείου, σύμφωνα με το οποίο «τρεῖς ἶλαι ἱππικοῦ, ὑπὸ τὴν διοίκησιν τοῦ ὑποστρατήγου Σούτσου, εἰσῆλθον εἰς τὰ Ἰωάννινα μετὰ τῆς χωροφυλακῆς».

          Αμέσως μετά μίλησαν οι Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, Γεώργιος Θεοτόκης, Δημήτριος Ράλλης, Δημήτριος Γούναρης και άλλοι.

          Προς το τέλος της συνεδριάσεως, ελήφθη από το Χάνι του Εμίν Αγά και άλλο τηλεγράφημα, που γνωστοποιούσε την υπογραφή του πρωτοκόλλου της παραδόσεως. Το φρούριο των Ιωαννίνων- έλεγε το τηλεγράφημα- παραδίδεται στον Ελληνικό Στρατό. Οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί, παραδίδοντο ως αιχμάλωτοι πολέμου, μαζί με όλο το υλικό της, τις σημαίες και τα άλογά τους.

          Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, χαιρετίσθηκε με ενθουσιασμό και από τον Τύπο. Ο ποιητής Χρήστος Χρηστοβασίλης δημοσίευσε ποίημα, ειδικά για την περίσταση, αναφέροντας μεταξύ άλλων:

Δὲν ἦλθε πρώιμα ἡ ἄνοιξις κι οὐδὲ τὸ καλοκαῖρι

Χαιρόμαστε, χορεύουμε καὶ ψιλοτραγουδοῦμε,

Γιατὶ ἐλευθερώθηκαν, Ἀιτέ, τὰ Γιάννινά της.

          Ο Γεώργιος Σουρής έγραψε στον «Ρωμηό» ανάλογο ποίημα.

Τὰ πήραμε τὰ Γιάννινα

Μάτια πολλὰ τὸ λέν,

ὅπου γελοῦν καὶ κλαῖν.

Τὸ λὲν πουλιὰ τῶν Γρεβενῶν

κι ἀηδόνια τοῦ Μετσόβου…

          Η συνεδρίαση ελύθη για να παραστούν οι βουλευτές, στην Δοξολογία που ετελείτο στην Μητρόπολη Αθηνών.

*Το περιοδικό «Νουμάς» πανηγυρίζει...

*Το περιοδικό «Νουμάς» πανηγυρίζει…

           Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων έγινε μετά από πολυήμερη σκληρή πολιορκία των οχυρωμένων θέσεων της ευρύτερης περιοχής, κάτω από σκληρές καιρικές συνθήκες. Η γενική επίθεση κατά της οχυρωμένης τοποθεσίας του Μπιζανίου, άρχισε το πρωί της 20ης Φεβρουαρίου 1913. Οι μαχητές του 1ου Συντάγματος Ευζώνων διακρίθηκαν για τις τολμηρές διεισδύσεις τους. Οι ελληνικές δυνάμεις με διάφορα στρατηγικά τεχνάσματα, κατόρθωσαν να παραπλανήσουν τους Τούρκους. Το πυροβολικό έβαλε ασταμάτητα.

          Στις 11 το βράδυ, ο διοικητής των Ιωαννίνων Εσάτ Πασάς αναγκάσθηκε να στείλει απεσταλμένους για παράδοση της πόλεως. Η συμφωνία επετεύχθη  και η παράδοση της πόλεως ορίσθηκε για τις 8 το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου. Υπεγράφη και σχετικό πρωτόκολλο παραδόσεως. Το υπέγραφε ο διοικητής της οχυρωμένης τοποθεσίας Τούρκος αντισυνταγματάρχης Βεχήπ Μπέης και οι Έλληνες λοχαγοί Ιωάννης Μεταξάς και Ξενοφών Στρατηγός.

          Ο αρχιστράτηγος και Διάδοχος Κωνσταντίνος εισήλθε στην πόλη στις 22 Φεβρουαρίου και μαζί με το Στράτευμα έγιναν δεκτοί από της κατοίκους με ενθουσιώδεις εκδηλώσεις. Επακολούθησε δοξολογία στην Μητρόπολη.

          Η Ήπειρος ολόκληρη ζούσε μεγάλες στιγμές».

 *Ο ελληνικός στόλος σε δράση

*Ο ελληνικός στόλος σε δράση

Η δράση του Στόλου

          Στην θάλασσα εξακολουθούσε να κυριαρχεί ο ελληνικός στόλος. Στις 2 Ιανουαρίου 1913 επιχειρεί έξοδο από τα Στενά των Δαρδανελίων το τουρκικό καταδρομικό «Χαμηδιέ» που καταφθάνει και κανονιοβολεί την Ερμούπολη και διαφεύγει ανενόχλητο.

          Τρείς ημέρες αργότερα τουρκικά πολεμικά ενθαρρυμένα από το περιστατικό αυτό βγαίνουν από τα Στενά και κατευθύνονται προς την Λήμνο. Η ναυμαχία που ακολουθεί με εκατέρωθεν κανονιοβολισμούς επί 2,5 ώρες λήγει με νικητές τους Έλληνες. Η μεγάλη αυτή νίκη έκτοτε οριστικοποιεί την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο, αφού ο τουρκικός στόλος δεν επιχείρησε άλλη έξοδο από τα Δαρδανέλια, στον πόλεμο αυτό.

*Το σημείο, όπου δολοφονήθηκε ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄

*Το σημείο, όπου δολοφονήθηκε ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ 

Η δολοφονία του βασιλέως Γεωργίου Α΄

Ένα απρόσμενο γεγονός στις 5 Ιανουαρίου, ρίχνει βαρειά σκιά στα χαρμόσυνα γεγονότα των στρατιωτικών επιτυχιών.

        Η δολοφονία του βασιλέως Γεωργίου του Α΄ στην Θεσσαλονίκη το 1913, υπήρξε γεγονός καταλυτικής σημασίας στα ελληνικά πολιτικά πράγματα.

          Την δραματική αυτή δολοφονία, όταν  κορυφώνονταν οι ελληνικοί πολεμικοί θρίαμβοι, που οδήγησαν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ηπείρου, θα θυμηθούμε σήμερα.

          H δολοφονία του βασιλέως Γεωργίου το 1913 στην Θεσσαλονίκη, συγκλόνισε το Έθνος.

          Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ανήγγειλε την δολοφονία στην Βουλή, στην οποία κατά την περιγραφή της εποχής, οι βουλευτές προσήλθαν με μέλανα ενδύματα, ενώ οι κυρίες στο θεωρείο ήταν «μελανειμονοῦσες» και με μαύρα καπέλα, κατά την περιγραφή της εποχής.

          Ο Βενιζέλος εξέφρασε την βαθύτατη οδύνη του γιατί «ὁ βασιλεὺς Γεώργιος πληγεὶς ὑπὸ δολοφόνου χειρὸς ἐν Θεσσαλονίκῃ ἐχθὲς τὸ ἀπόγευμα, καθ’ ἧν στιγμὴν ἐπέστρεφε ἐκ περιπάτου, ἐξέπνευσε μετ’ ὁλίγας στιγμάς».  Ταυτόχρονα, δεν έκρυψε την ανησυχία της Ελλάδας, επισημαίνοντας ότι η δολοφονία έγινε πριν ακόμα κατοχυρωθούν διεθνώς τα αποτελέσματα των πολεμικών θριάμβων της χώρας, στο Βαλκανικό Μέτωπο.

          Ο Γεώργιος Θεοτόκης, υπογράμμισε ότι «δολοφόνος χεὶρ ἔκοψε τὸ νῆμα τῆς ζωῆς του βυθίσασα εἰς ὀδύνην καὶ λύπην καὶς εἰς βαθύτατον πένθος ὁλόκληρον τὸ Ἔθνος».

          Ο Δημήτριος Ράλλης τόνισε, ότι «ὁ μιαρὸς κακοῦργος δὲν ἔπληξε τὰ στέρνα τοῦ ἀοιδίμου βασιλέως. Ἔπληξεν αὐτὸ τὸ Ἔθνος καὶ ἐν τῇ κακουργίᾳ αὐτοῦ ὑπερέβαλε τὸν Ἡρόστρατον καὶ τὸν Ἐφιάλτην».

          Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ από τις 29 Οκτωβρίου 1912 είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Θεσσαλονίκη, θέλοντας με τον τρόπο αυτό να υπογραμμίσει με έμφαση, την ελληνική κυριαρχία στην Μακεδονία.

          Η αποτρόπαια δολοφονία έγινε το απόγευμα της 5ης Μαρτίου 1913. Ο Γεώργιος συνήθιζε κάθε απόγευμα να κάνει περίπατο στους δρόμους της πόλεως και μάλιστα χωρίς αυστηρά μέτρα ασφαλείας.

          Εκείνο το μοιραίο απόγευμα, ο άνθρωπος που τον δολοφόνησε, ο Αλέξανδρος Σχινάς, καταγόμενος από τις Σέρρες, πλησίασε τον βασιλιά από πίσω και τον πυροβόλησε με περίστροφο. Ο Γεώργιος εξέπνευσε καθ’ οδόν προς το νοσοκομείο.

          Επικράτησε αναστάτωση. Η κυβέρνηση στην Αθήνα, ειδοποιήθηκε αμέσως με τηλεγράφημα.

          Τα ελατήρια του Σχινά δεν διαλευκάνθηκαν ποτέ, γιατί λίγες ημέρες αργότερα ο δράστης αυτοκτόνησε, πέφτοντας από το παράθυρο του Διοικητηρίου, όπου εκρατείτο ανακρινόμενος.

          Για τον θάνατο του Γεωργίου, αμέσως επικράτησε μια μεταφυσική ερμηνεία, συνδεδεμένη με την δεισιδαιμονία περί τον αριθμό 13. Ο μονάρχης, απέφευγε να ορκίζει στις 13 κάθε μηνός κυβερνήσεις και υπουργούς αλλά και να παίρνει σοβαρές αποφάσεις. Το έτος της δολοφονίας του έληγε σε 13. Τα χρόνια που βασίλεψε ήταν 49 και η πρόσθεση των αριθμών 4 συν 9 δίνει άθροισμα 13.

          Αργότερα, κυρίως από τα χρόνια του Διχασμού και μετά, διατυπώθηκε και άλλη ερμηνεία, συνομωσιολογική. Την δολοφονία, έλεγαν οι οπαδοί της θεωρίας, οργάνωσαν οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες, για να καταλάβει τον θρόνο της Ελλάδας ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, που θεωρείτο φιλικότερα προσκείμενος προς την Γερμανία, ενώ ο Γεώργιος ήταν αγγλόφιλος. 

*Η κηδεία του Γεωργίου Α' στην Αθήνα

*Η κηδεία του Γεωργίου Α’ στην Αθήνα

           Δεν είναι λίγοι και εκείνοι, που πιστεύουν, πώς αν δεν εξέλιπε τότε ο βασιλεύς Γεώργιος, δεν θα ακολουθούσε η σύγκρουση Βενιζέλου- Κωνσταντίνου, που οδήγησε την χώρα στον Διχασμό.

          Η κηδεία του Γεωργίου στην Αθήνα, όπου μεταφέρθηκε η σορός του, υπήρξε πάνδημη.

          Ο Γεώργιος Σουρής, έγραψε στον «Ρωμηό» τους στίχους:

«Μαυρίλ’ ἁπλώνεται παντοῦ, σὲ πλάτη καὶ σὲ μήκη

Μαῦρος κι ὁ Πύργος ὁ Λευκὸς μὲς’ στὴν Θεσσαλονίκη

Κι ἐκεῖ ποὺ τὸν ἐσκότωσαν ἀνάβει μία καντήλα,

Ποὖναι τὸ φῶς της παγερό, καρδιᾶς ἀνατριχίλα». 

          Στις 8 Μαρτίου 1913 έγινε στην Βουλή, η πανηγυρική συνεδρίαση για την ορκωμοσία του νέου βασιλέως του Κωνσταντίνου.

Ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος τερματίσθηκε  τον Δεκέμβριο του 1912 με την Συνδιάσκεψη του Λονδίνου υπό την προεδρία του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών Έντουαρντ Γκρέυ.

Η Βουλγαρία αν και της είχε επιδικαστεί η Δυτική Θράκη, διεκδικώντας την Θεσσαλονίκη και τις πόλεις της Μακεδονίας, επέδειξε διάθεση ηγεμονισμού, γεγονός που οδήγησε την Ελλάδα και την Σερβία να συνάψουν διμερή Συνθήκη Συμμαχίας. Η έλλειψη πνεύματος συνεννοήσεως από την πλευρά της Βουλγαρίας για τις εδαφικές διευθετήσεις μεταξύ των νικητών οδήγησε σε πολεμική αντιπαράθεση τους χθεσινούς συμμάχους.

*Προέλαση του Ιππικού

*Προέλαση του Ιππικού 

Οι εχθροπραξίες άρχισαν στα μέσα Ιουνίου 1913 με επιθέσεις βουλγαρικών δυνάμεων στην περιοχή του Παγγαίου και της Νιγρίτας.

Στην Αθήνα σε συνεδρίαση της Βουλής στις 21 Ιουνίου, ο Βενιζέλος υπογραμμίζει:

«Ἔχομεν πεποίθησιν, ὅτι ἀγωνιζόμεθα, οὐχὶ διὰ νὰ κατακτήσωμεν ξένας χώρας, οὐχὶ διὰ νὰ ἁρπάσωμεν τὰ ἀνήκοντα εἰς ἄλλους. Ἔχομεν τὴν συναίσθησιν ὅτι ἀγωνιζόμεθα ἴνα ἀποκτήσωμεν ὅ,τι ἀνήκει εἰς ἡμᾶς, χωρὶς νὰ ἐπωφεληθῶμεν ἐκείνου τὸ ὁποῖον ἀνήκει εἰς ἄλλους».

Διαδοχικά, εκκαθαρίζεται η Θεσσαλονίκη από τους Βουλγάρους, ενώ σε περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας σημειώνονται αψιμαχίες. Στις 20 Ιουνίου 1913 καταλαμβάνεται η Νιγρίτα. Στρατηγικές νίκες επιτυγχάνει ο Ελληνικός στρατός σε πολύνεκρες μάχες για την απελευθέρωση του Κιλκίς και την εξουδετέρωση της οχυρωμένης τοποθεσίας του Λαχανά στην κατεύθυνση Θεσσαλονίκης- Σερρών.

Μετά τις 22 Ιουνίου η βουλγαρική υποχώρηση αρχίζει να επιταχύνεται δείχνοντας, πως επέρχεται η πανωλεθρία των Βουλγάρων στρατιωτών. Η νίκη των Ελλήνων στην περιοχή της Δοϊράνης είναι περιφανής. Ακολουθεί η Στρώμνιτσα, η Καβάλα και το Σιδηρόκαστρο, τότε Δέμιρ Ίσαρ. Στις 29 Ιουνίου 1913 ελευθερώνονται και οι Σέρρες. Οι ελληνικές δυνάμεις στις πόλεις που ελευθερώνουν ανακαλύπτουν φρικαλεότητες.

Ο διοικητής της VII Μεραρχίας συνταγματάρχης  Ναπολέων Σωτήλης, τηλεγραφεί στην Αθήνα:

«Πόλις Σερρῶν ἐκάη ὁλόκληρος, ἐξαιρέσει Τουρκικῆς καὶ Ἑβραϊκῆς συνοικίας. Ἀγορά της ἐκάη. Πλύθυς γυναικοπαίδων φονευμένα ἤ ἀπηνθρακωμένα ἐντὸς τῶν οἰκιῶν. Πόλις στερεῖται ἄρτου.».

Η προέλαση των ελληνικών δυνάμεων είναι ακάθεκτη. Στις 30 Ιουνίου απελευθερώνεται το Δοξάτο, το οποίο δοκιμάστηκε με φοβερές σφαγές των κατοίκων του, ενώ τα σπίτια του κάηκαν ολοσχερώς. Την 1η Ιουλίου απελευθερώνεται και η Δράμα. Ακολουθεί το Μελένικο, η Κάτω Βρόντου, το Νευροκόπι και η Ξάνθη.

Από της 8 έως τις 11 Ιουλίου οι ελληνικές δυνάμεις επιτίθενται εναντίον των βουλγαρικών, στα στρατηγικά στενά της Κρέσνας. Ο αγώνας είναι σκληρός, αλλά τελικά παραβιάζονται οι οχυρώσεις των Στενών. Πέφτουν και η Στρώμνιτσα και η Τζουμαγιά.

Ο ανταποκριτής της «Νταίηλυ Τέλεγκραφ», τηλεγραφούσε από την Στρώμνιτσα:

«Ἡ μάχη διεξήχθη λυσσώδης ἀμφοτέρωθεν, ἀλ’ ἡ ὁρμὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ παρέσυρεν ἐν τέλει πᾶν ἐμπόδιον».

Ο δρόμος προς την Σόφια ανοίγει…

 *Η αναγγελία της καταλήψεως του Δεδέαγατς (Αλεξανδρουπόλεως)

*Η αναγγελία της καταλήψεως του Δεδέαγατς (Αλεξανδρουπόλεως) 

Η απελευθέρωση του Δεδέαγατς

Ταυτόχρονα ο στόλος υπό τον Παύλο Κουντουριώτη, παγιώνει τον έλεγχο του Αιγαίου και στις 12 Ιουλίου 1913 απελευθερώνει το Δεδέαγατς, την σημερινή Αλεξανδρούπολη. Για τις ταχυδρομικές ανάγκες μάλιστα, τυπώνονται επάνω στο μικρό τυπογραφείο του θωρηκτού «Αβέρωφ»  τα πρώτα ελληνικά γραμματόσημα του Δεδέαγατς. Άνδρες που προωθούνται βόρεια φτάνουν έως έξω από το Σουφλί, στο χωριό Κορνοφωλιά. Άλλες δυνάμεις εκστρατεύουν δυτικά και απελευθερώνουν την Γκιουμουλτζίνα, την σημερινή Κομοτηνή δηλαδή.

Ήδη έχει ολοκληρωθεί η απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης.

Ενσωματώθηκε στον ελληνικό κορμό η Κρήτη, αλλά παρέμεινε τελικά εκτός Ελλάδας, η απελευθερωμένη από τον ελληνικό στρατό  Βόρεια Ήπειρος.

*Η διάσκεψη του Βουκουρεστίου

*Η διάσκεψη του Βουκουρεστίου

Η Ρωσσία, που δεν ήθελε αυτόν τον πόλεμο, καταβάλλει προσπάθειες για τον τερματισμό του. Η Αυστρία και η Ρουμανία κάνουν διαβήματα για κατάπαυση των εχθροπραξιών. Αποφασίζεται να συγκληθεί  διάσκεψη στο Βουκουρέστι. Την Ελλάδα αντιπροσωπεύει ο Βενιζέλος. Αντιμετωπίζει τις σφοδρές αντιδράσεις στο εδαφικό ζήτημα, αλλά τελικά βρίσκεται συμβιβαστική λύση. Η Ελλάδα, με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου, έχει φτάσει τα σύνορά της έως το Νέστο και τις κορυφογραμμές του Μπέλες, κρατώντας οριστικά πλέον την Μακεδονία. Η Βουλγαρία παίρνει την Δυτική Θράκη, που θα την κρατήσει έως το  1919. Η Τουρκία ανακαταλαμβάνει με σφοδρές μάχες την περιοχή της Αδριανουπόλεως. Τα ελληνοσερβικά σύνορα οριστικοποιούνται στην γραμμή μεταξύ Φλώρινας και Μοναστηρίου.

*Οι εύζωνοι είχαν διακριθεί....

*Οι εύζωνοι είχαν διακριθεί….

 Οι θυσίες

Στους Βαλκανικούς  Πολέμους, με την τόσο ένδοξη διεξαγωγή τους, υπήρξαν και ανθρώπινες απώλειες. Και αυτές είναι δραματικές.

Έχουν καταγραφεί 307 νεκροί αξιωματικοί και 555 τραυματίες.

Οι νεκροί οπλίτες είναι 7.918 και οι τραυματίες 32.587. Επιπλέον  188 οπλίτες θεωρούνται αγνοούμενοι. Και κοντά σε όλους αυτούς καταμετρήθηκαν και 580 «παγόπληκτοι». Οπλίτες δηλαδή που έπαθαν κρυοπαγήματα.

Τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων, υπερέβησαν τις προσδοκίες όλων. Η Ελλάδα, μετά την λήξη των δύο Βαλκανικών Πολέμων, είχε σχεδόν διπλασιάσει το έδαφος της αφού από 63.211 τετραγωνικά χιλιόμετρα του 1897 έφτασε στα 121.794 το 1913.  Αλλά και ο πληθυσμός της αυξήθηκε σημαντικά αφού από 2.631.952 έφτασε στα 4.832.167 κατοίκους .

Το γόητρο των Ενόπλων Δυνάμεων είχε αναστηλωθεί μετά την καταρράκωση του 1897. Η οικονομία και η ανάπτυξη απέκτησαν ανοδική πορεία. Το λαϊκό αίσθημα είχε ικανοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό θεωρώντας πως οι περιφανείς νίκες πραγμάτωναν τους εθνικούς πόθους της λεγόμενης Μεγάλης Ιδέας.

Δυστυχώς, ο διχασμός δεν άργησε να έρθει, μαζί με την Μικρασιατική καταστροφή του 1922. 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

https://www.youtube.com/watch?v=Pu90Y7VEENw

*Αφίσσα εποχής με τα συμμαχικά κράτη και τους ηγέτες τους

*Αφίσσα εποχής με τα συμμαχικά κράτη και τους ηγέτες τους

 

*Ο θάνατος του βουλευτή και ποιητή Λορέντζου Μαβίλη

*Ο θάνατος του βουλευτή και ποιητή Λορέντζου Μαβίλη

 

*Έλληνες στρατιώτες εισέρχονται στην Θεσσαλονίκη

*Έλληνες στρατιώτες εισέρχονται στην Θεσσαλονίκη

*Βέρροια: Νοσοκομεία εκστρατείας σε αντίσκηνα

*Βέρροια: Νοσοκομεία εκστρατείας σε αντίσκηνα

*Εικόνα από το μέτωπο της Ηπείρου

*Εικόνα από το μέτωπο της Ηπείρου

Νεώτερη Ἑλληνικὴ Ἱστορία

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply