Διανοούμενοι*

Α. Ἡ «παραδοσιακή» ἑλληνικὴ διανόησις, ποὺ ἡγεμόνευσε ἰδεολογικὰ ἀπὸ τὶς ἀπαρχὲς τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους ἔως τὸ 1950 περίπου, ἀντιστοιχεὶ στὸν μικροαστικό, ἐμπορικὸ καὶ ἀγροτικὸ χαρακτῆρα τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας. Κύριες μορφές της εἶναι ὁ δικηγόρος, ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ ἐκπαιδευτικός. Ἰδανικὸ αὐτοῦ τοῦ τύπου διανοήσεως εἶναι ἡ «ἀναγεννησιακή» πανεπιστημοσύνη, ἡ εὐρυμάθεια, ἡ ἐνασχόλησις μὲ «πᾶν τὸ ἐπιστητό». Στὴν κορυφὴ τῆς κλίμακος τῶν ἀξιῶν τῆς εὑρίσκονται ὁ ἐκπαιδευτικὸς οὐμανισμός, ὁ κλασικισμὸς καὶ ἡ ὁλόπλευρος μόρφωσις (Bildung). To νομικὸ ἐγχειρίδιο μὲ τὴν ἀκριβολογία καὶ τὴν διδακτικότητά του, εἶναι τὸ κατ’ ἐξοχὴν ἀντιπροσωπευτικὸ προϊὸν αὐτῆς τῆς διανοήσεως, ποὺ συμβολίζει τὴν δεοντολογικὴ λειτουργία της καὶ τὴν ἠθοπλαστικὴ ἀποστολή της.

Β. Ἡ «τεχνοκρατική» διανόησις, ποὺ εἶναι ἄμεσα καὶ ὀργανικὰ συνδεδεμένη μὲ τὴν ἐκβιομηχάνιση καὶ τὴν παραγωγικὴ διαδικασία: μηχανικοί, τεχνικοί, οἰκονομολόγοι, ἐπιχειρηματικοὶ καὶ ἐπενδυτικοὶ «σύμβουλοι», εἰδικοὶ πληροφορικῆς. Κερδίζει συνεχῶς ἔδαφος ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ 1960 καὶ τείνει πλέον νὰ παραμερίσῃ ὁλοσχερῶς τὴν παλαιὰ ἀνθρωπιστικὴ διανόηση καὶ τὸ νομικοδασκαλίστικο πνεῦμα της. Εἶναι σήμερα ἡ ἀδιαμφισβήτητη ἡγεμονικὴ δύναμις στὴν ἑλληνικὴ κοινωνία. Σημαία της εἶναι ἡ ἰδεολογία τῆς «ἀναπτύξεως» καὶ τῆς «ἀποδοτικότητος», τὴν ὁποία διαχέει στὴν κοινωνία διὰ μέσου τῶν συστημικῶν μέσων ἐνημερώσεως. Ὄχι λιγότερο κρατικοδίαιτη ἀπὸ τὴν προκάτοχό της, ἀντιστοιχεῖ στὴν φάση γιγαντώσεως τοῦ κρατικομονοπωλιακοῦ καπιταλισμοῦ καὶ ἐχθρεύεται βαθειὰ τὴν «ἀντιπαραγωγική» μικροϊδιοκτητικὴ δομὴ τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, τὴν ὁποίαν ἐπιχειρεῖ νὰ ἐξαλείψῃ, ἐν ὀνόματι τοῦ «ἐκσυγχρονισμοῦ» καὶ τῶν «διαρθρωτικῶν μεταῤῥυθμίσεων».

Γ. Ἡ «κοινωνιολογική» διανόησις. Τὸ ἀπαραίτητο θεραπευτικὸ συμπλήρωμα τῆς τεχνοκρατίας, ποὺ καλεῖται νὰ μετριάσῃ καὶ νὰ διαχειρισθῇ τὸ κοινωνικὸ κόστος τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ: κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, κοινωνικοὶ λειτουργοί, ἕνα πολυποίκιλο φάσμα κρατικῶν καὶ ἡμικρατικῶν δομῶν (κοινωνικὲς ὑπηρεσίες, ἱδρύματα ἀποκαταστάσεως, ΜΚΟ, χῶροι φιλοξενίας ἀπόρων-ἀστέγων-μεταναστῶν, ἰνστιτούτα καὶ κέντρα ἐρευνῶν, προγράμματα ἀντιμετωπίσεως τοῦ κοινωνικοῦ ἀποκλεισμοῦ, ἐκστρατεῖες ἐνημερώσεως καὶ εὐαισθητοποιήσεως κλπ). Εἶναι ἔνα στρῶμα διανοήσεως ποὺ ἐμφανίζεται παραλλήλως μὲ τὴν ἐξάπλωση ἑνὸς καταναλωτικοῦ καπιταλισμοῦ καὶ ἀντιστοιχεῖ στὴν ἀνάπτυξη τοῦ «προνοιακοῦ κράτους» τῆς μεταπολεμικῆς σοσιαλφιλελευθέρας συναινέσεως. Ὑποκαθιστοῦν, κατὰ κάποιον τρόπο, τὴν φιλανθρωπικὴ καὶ παρηγορητικὴ λειτουργία τοῦ κλήρου σὲ μίαν ἐκκοσμικευμένη «προοδευτική» κοινωνία. Ἕνα ὄργανο ἐλέγχου καὶ χειραγωγήσεως τῶν μαζῶν, ποὺ ἁπαλύνει καὶ ἐκλογικεύει τὴν τραυματικὴ ἐμπειρία τοῦ κοινωνικοοικονομικοῦ μετασχηματισμοῦ, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τῶν ἰθυνουσῶν τεχνοκρατικῶν ὁμάδων.

Ἐξοργισμένος Ἕλλην

* Ἡ λέξις «διανόησις» ἐκλαμβάνεται ἐδῶ μὲ τὴν ἔννοια τῆς παραγωγῆς καὶ ἀναπαραγωγῆς ἰδεολογίς, ἔχει δηλαδὴ μίαν ἐξέχουσα ὑλικὴ διάσταση. Δὲν ἀντιστοιχεῖ στὴν κοινότοπο, σχεδὸν γελοιογραφικὴ φαντασίωση τοῦ βιβλιοσκώληκος στοχαστοῦ, ποὺ ἀπομονωμένος πίσω ἀπὸ τείχη ἐντύπων ἐντρυφεῖ στὰ μεγάλα κοσμοθεωρητικὰ προβλήματα, ὑπὸ τὸ πρίσμα τῆς αἰωνιότητος.

 

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

Leave a Reply