Ψεύδη γιὰ ἀνθρωποθυσίες στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα

Ἀνθρωποθυσίες καὶ ἀρχαία Ἑλλὰς
Τὸ περιστατικὸ τῆς ναυμαχίας τῆς Σαλαμίνος.Στὴν ἀνθρώπινο ἱστορία ὑπῆρξαν μερικὲς δεκάδες πρόσωπα καὶ γεγονότα, τὰ ὁποῖα συνετέλεσαν στὴν ἀλλαγὴ τοῦ ῥοῦ τῆς ἱστορίας, εἴτε σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο εἴτε σ’ ἕνα εὐρύτερο γεωγραφικὸ χῶρο. Δύο τέτοια χαρακτηριστικὰ παραδείγματα εἶναι ἡ ναυμαχία τῆς Σαλαμίνος (480 π.Χ.) καὶ ἡ ἐπακολουθήσασα μάχη τῶν Πλαταιῶν (479 π.Χ.), ἡ σύγκρουσις δηλαδὴ μεταξὺ τῶν ἰσχυροτέρων χερσαίων καὶ ναυτικῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.

Ἡ συντριβὴ τοῦ στρατοῦ τῆς Περσικῆς αὐτοκρατορίας, σταμάτησε τὴν ἐπικρεμαμένη ἀπειλῆ τῆς ὑποταγῆς τῆς Εὐρώπης στὴν Ἀσία, πράγμα τὸ ὁποῖο ἐὰν συνέβαινε, ἡ πορεία της, κοινῆς πλέον σὲ ὅλους τους κατοίκους της, Εὐρωπαϊκῆς μας πατρίδος, θὰ ἦταν ἐντελῶς διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτὴν ποὺ εἶναι σήμερα.

Τὸ μεγαλειῶδες ὅμως αὐτὸ γεγονὸς φαίνεται ὅτι σκιάζεται ἀπὸ μία ἀποτρόπαιο πράξη, ἡ ὁποία συνέβη πρὶν τὴν ἔναρξη τῆς ἱστορικῆς ναυμαχίας. Ποιὸ ὅμως εἶναι αὐτὸ τὸ περιστατικό, τὸ ὁποῖο θεωρούμενο ὑπὸ τὸ πρίσμα τῆς συγχρόνου ἠθικῆς μπορεῖ νὰ χαρακτηρισθῇ ὡς ἀνοσιούργημα;

Τὸ ἱστορικὸ πλαίσιο

Μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες φυσιογνωμίες τῆς ὑστέρου Ἑλληνικῆς ἀρχαιότητος, ἠθικὸς φιλόσοφος, βιογράφος καὶ ἱερεὺς τοῦ μαντείου τῶν Δελφῶν ὁ Πλούταρχος ὁ Χαιρωνεὺς (47/50 ἕως 120/5 μ.Χ.), στὸ μνημειῶδες ἔργο τοῦ «Βίοι Παράλληλοι», στὸ ὁποῖο παρουσιάζεται ἐκ παραλλήλου ἡ ζωὴ εἴκοσι τριῶν ἐπιφανῶν Ἑλλήνων καὶ εἴκοσι τριῶν ἐπιφανῶν Ῥωμαίων, στὴν βιογραφία τοῦ Θεμιστοκλέους, τοῦ Ἀθηναίου Ἀριστείδου τοῦ δικαίου καὶ τοῦ Θηβαίου στρατηγοῦ Πελοπίδου, παρουσιάζονται ὁ Θεμιστοκλῆς καὶ οἱ Ἀθηναῖοι νὰ θυσιάζουν τρεῖς Πέρσες στὸν Θεὸ Διόνυσο τὸν «ὡμηστὴ» (=ὡμοφάγο).

Ἀναλυτικότερα, στὸ δέκατο τρίτο κεφάλαιο τῆς βιογραφίας τοῦ μεγάλου Ἀθηναίου πολιτικοῦ Θεμιστοκλέους, πληροφορούμεθα ὅτι πρὶν τὴν ἔναρξη τῆς ναυμαχίας τῆς Σαλαμίνος καὶ ἐνῶ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐθυσίαζε στοὺς Θεούς, προσήχθησαν ἐνώπιόν του τρεῖς αἰχμαλωτισθέντες εὐγενεῖς Πέρσες, οἱ ὁποῖοι ἦσαν οἱ υἱοὶ τῆς ἀδελφῆς του Ξέρξου Σανδάκης.

Στὴν συνέχεια, ἀφοῦ ἑρμήνευσε ὁ μάντις Εὐφραντίδης ἕνα πτέρνισμα καὶ μία μεγάλη καὶ περιφανῆ ἀναλαμπὴ πυρός, ὡς θεϊκὰ σημεῖα – χρησμούς, ἐμφαίνοντα τὴν θεϊκὴ ἐπιθυμία γι’ ἀνθρωποθυσία, προέτρεψε τὸν Θεμιστοκλῆ νὰ θυσιάσῃ τοὺς τρεῖς αἰχμαλωτισθέντες Πέρσες στὸν Θεὸ Διόνυσο τὸν ὠμοφάγο.

Ἡ μαντικὴ ὅμως αὐτὴ ἑρμηνεία δὲν ἔγινε δεκτὴ ἀπὸ τὸν Θεμιστοκλῆ, ἀλλ’ ἀπὸ τὸ πλῆθος, τὸ ὁποῖο ἀφοῦ ἀπώλεσε τὴν κοινὴ λογικὴ ἐπέβαλε τὴν θέλησή του καὶ ἐπραγματοποιήθη ἡ τριπλῆ ἀνθρωποθυσία. Ἐπίσης στὸ ἔνατο κεφάλαιο τῆς βιογραφίας τοῦ Ἀριστείδου καὶ στὸ εἰκοστὸ πρῶτο της βιογραφίας τοῦ Πελοπίδου, γίνεται ἄλλες δύο φορὲς σύντομος μνεία τοῦ ὡς ἄνω περιστατικοῦ.

Στὴν μὲν πρώτη πληροφορούμεθα, ὅτι ὁ Ἀριστείδης, πρὶν τὴν ναυμαχία, ἡγηθεῖς ἑνὸς ἐπιλέκτου στρατιωτικοῦ τμήματος ἀπηλευθέρωσε τὴν νῆσο Ψυττάλεια, ἡ ὁποία εἶχε καταληφθῆ ἀπὸ Πέρσες στρατιῶτες, σκοτώνοντάς τους ὅλους, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς τρεῖς περὶ ὧν ὁ λόγος εὐγενῶν Περσῶν, οἱ ὁποῖοι ἐστάλησαν αἰχμάλωτοι στὸν Θεμιστοκλῆ.

Στὴν δὲ δευτέρα κατονομάζεται ὁ ἴδιος ὁ Θεμιστοκλῆς, ὡς ὁ θύτης τῶν τριῶν Περσῶν.

Οἱ ἱστορικὲς μαρτυρίες καὶ ἀναφορὲς

Ὅπως εἶναι φυσικό, λόγῳ τῆς μεγάλης της σπουδαιότητος γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ ἱστορία, ὑπῆρξαν ἀρκετὲς ἀναφορὲς γιὰ τὴν ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος. Οἱ ἀναφορὲς αὐτές, τὶς ὁποῖες θὰ παραθέσουμε κατὰ χρονολογικὴ σειρά, ὄχι μόνον δὲν κάνουν λόγο γιὰ τὸ ὑπὸ ἐξέτασιν ἀνθρωποθυσιαστικὸ περιστατικό, ἀλλὰ βάσει τῶν πληροφοριῶν ποὺ μᾶς δίδουν, ἀποκλείουν σαφῶς κάτι τέτοιο.

Πιὸ συγκεκριμένα ὁ ἱστορικὸς Ἡρόδοτος (484 – 430; π.Χ.), στὴν περιγραφὴ ποὺ κάνει τῆς ναυμαχίας τῆς Σαλαμῖνος, ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἀριστείδης δὲν συνέλαβε κάποιον Πέρση στὴν Ψυττάλεια, ἀλλ’ ὅτι τοὺς ἐσκότωσε ὅλους «κατεφόνευσε πάντας».

Ὁ τραγικὸς ποιητὴς Αἰσχύλος (524/5 – 456/5 π.Χ.), ὁ ὁποῖος μάλιστα ἔλαβε μέρος στὴν ναυμαχία, στὴν τραγωδία τοῦ «Πέρσαι», ἀναφερόμενος κι αὐτὸς στὸ περιστατικὸ τῆς νήσου Ψυτταλείας, δὲν ἀναφέρει κάτι περὶ αἰχμαλωσίας, ἀλλὰ συμφωνῶντας μὲ τὸν προαναφερθέντα, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἐφονεύθησαν ἅπαντες οἱ ἀποβιβασθέντες ἐκεῖ Πέρσες.

Ὁ Λατίνος βιογράφος καὶ ἱστορικός του πρώτου αἰῶνος π.Χ. (100; – 24/5) Κορνήλιος Νέπος, ὁ ὁποῖος συνέγραψε μίαν βιογραφία τοῦ Θεμιστοκλέους, δὲν ἀναφέρει κάτι γιὰ τὸ τριπλὸ ἀνθρωποθυσιαστικὸ περιστατικό.

Ὁ ἱστορικός του πρώτου αἰῶνος μ.Χ. Διόδωρος ὁ Σικελιώτης, στὸ ἑνδέκατο βιβλίο τοῦ ἔργου του «Βιβλιοθήκη», περιγράφοντας τὴν ἱκεσία τῆς κόρης τοῦ Δαρείου καὶ ἀδελφῆς του Ξέρξου Μανδάνης ἢ Σανδάκης, νὰ τιμωρηθῇ ὁ Θεμιστοκλῆς ὡς ὑπαίτιος του θανάτου τῶν υἱῶν της, δὲν ἀναφέρει κάτι περὶ αἰχμαλωσίας ἢ ἀνθρωποθυσίας αὐτῶν.

Ὁ περιηγητὴς τοῦ δευτέρου αἰῶνος μ.Χ. Παυσανίας, στὸ πρῶτο βιβλίο τοῦ ἔργου του «Ἑλλάδος περιήγησις», ἀναφερόμενος κι αὐτὸς στὴν μάχη μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Περσῶν στὴν Ψυττάλεια, δὲν ἀναφέρει κάτι γιὰ αἰχμαλωσία ἢ ἀνθρωποθυσία τῶν υἱῶν τῆς Μανδάνης.

Ὁ σοφιστὴς καὶ ῥητοροδιδάσκαλος τοῦ δευτέρου αἰῶνος μ.Χ. (117 – 189) Αἴλιος Ἀριστείδης, στὸν περίφημο πανηγυρικὸ λόγο τοῦ «Παναθηναϊκός», ἀναφερόμενος κι αὐτὸς στὸ πολεμικὸ περιστατικὸ τῆς νήσου Ψυτταλείας, υἱοθετεῖ κι αὐτὸς τὴν ἄποψη, ὅτι δὲν ᾐχμαλωτίσθη κάποιος, ἀλλ’ ὅτι ὅλοι οἱ Πέρσες ἐφονεύθησαν ἀπὸ τοὺς ἀποβιβασθέντες στὴν νῆσο Ἀθηναίους ὁπλῖτες.

Τέλος, ὁ Ἀριστόδημος, συγγραφεὺςς ἀγνώστου ἐποχῆς καὶ καταγωγῆς, σ’ ἕνα διασωθὲν ἀπόσπασμα ἑνὸς ἀπολεσθέντος ἔργου του, τὸ ὁποῖο ἦταν κατὰ πάσα πιθανότητα σχολικὸ ἐγχειρίδιο ποὺ περιέγραφε τὰ γεγονότα τοῦ πέμπτου αἰῶνος π.Χ., υἱοθετεῖ κι αὐτὸς τὴν ἱστορικὴ παράδοση, ὅτι ὁ Ἀριστείδης, ἐπὶ κεφαλῆς εὐαρίθμου ἑλληνικοῦ ἀποβατικοῦ σώματος, ἐφόνευσε ὅλους τους Πέρσες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν καταλάβη τὴν Ψυττάλεια.

Ὁ βιογράφος Πλούταρχος

Πρὶν εἰσέλθουμε στὴν παρουσίαση τῶν ἀπόψεων τῆς συγχρόνου ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης, ὅσον ἀφορᾶ στὸ θρυλούμενο τριπλὸ ἀνθρωποθυσιαστικὸ γεγονός, πρέπει νὰ διευκρινήσουμε ὅτι τὰ τρία προαναφερθέντα ἔργα «Θεμιστοκλῆς – Κάμιλλος», «Ἀριστείδης – Κάτων ὁ πρεσβύτερος» καὶ «Πελοπίδας – Μάρκελλος», ἀνήκουν στὸ φιλολογικὸ εἶδος τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς καὶ ὄχι σ’ αὐτὸ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἱστοριογραφίας.

Τὰ δύο αὐτὰ εἴδη τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας, διαφέρουν μεταξύ τους καὶ ὡς πρὸς τὸν ἐπιδιωκόμενο σκοπό, ἀλλὰ καὶ ὡς πρὸς τὰ χρησιμοποιούμενα μέσα. Ὅσον ἀφορᾶ μὲν στὸν σκοπό, ὁ δὲ βιογράφος Πλούταρχος ἔχει συνείδηση αὐτῆς τῆς διαφορᾶς καὶ μάλιστα δηλώνει πὼς ἀντικειμενικός του σκοπός, δὲν εἶναι ἡ συγγραφὴ ἑνὸς ἱστορικοῦ, ἀλλ’ ἑνὸς βιογραφικοῦ χαρακτῆρος ἔργου,

«Οὔτε γὰρ ἱστορίας γράφομεν, ἀλλὰ βίους..» (Διότι δὲν ἐκπονοῦμε ἱστορικὲς μελέτες, ἀλλὰ βιογραφίες..), μὲ ἀπώτερο σκοπὸ τὴν ἠθικὴ ἀποκατάσταση τῶν ἀνθρώπων, «…πρὸς ἐπανόρθωσιν ἠθῶν…» (…μὲ σκοπὸ τὴν ἠθικὴ ἐπανόρθωση…), πράγμα γιὰ τὸ ὁποῖο ἡ ἱστορικὴ ἐπιστήμη ἀδιαφορεῖ.

Ὅσον φορᾶ δὲ στὰ χρησιμοποιούμενα μέσα, δηλαδὴ «ἡ ἀγάπη πρὸς τὸ ἀνέκδοτον καὶ ἡ φορὰ πρὸς τὴν ἐκ τῶν πραγμάτων ἠθικολογίαν», ἀλλὰ καὶ ἡ χρησιμοποίησις καὶ αὐτῶν ἀκόμη τῶν ἔργων διαφόρων μυθογράφων, δικαιολογοῦν τὶς περὶ ἱστορικῆς ἀξιοπιστίας κρίσεις τοῦ Κωνσταντίνου Γεωργούλη, ὁ ὁποῖος πολὺ εὔστοχα γράφει:

«Κρινόμενος ὅμως ἀπὸ αὐστηρᾶς ἱστοριογραφικὴς ἀπόψεως ὁ Πλούταρχος, παρουσιάζει ἀναμφισβήτητα μειονεκτήματα. Εἶναι π.χ. μειονέκτημα ἱστορικὸν ἡ ἰδέα του, ὅτι ἡ κυριαρχία τῆς Ῥώμης εἶναι ἔργον τῆς θείας προνοίας. Εἶναι μειονέκτημα ἡ ἄγνοιά του, ὅτι εἰς τὴν ἱστορίαν τὰ πάντα ὑπόκεινται εἰς τὸν νόμον τῆς αἰτιότητος, καὶ ἡ πίστις του ὅτι συμβαίνουν μεμονωμέναι ἀλλοιώσεις ὅλως τυχαίως καὶ αὐθαιρέτως. Μειονέκτημα τέλος εἶναι τὸ ὅτι εἶναι τελείως προσκεκολλημένος εἰς τὸ προσωπικόν, τὸ ἀνεκδοτολογικόν, τὸ λεπτομερειακόν, μὴ ἀντιλαμβανόμενος, ὅτι καὶ οἱ μεγάλοι ἄνδρες εἶναι φορεῖς τῶν ῥευμάτων τῆς ἐποχῆς στὴν ὁποία ζοῦν καὶ συνεπῶς ὄχι ἀπολύτως ἐλεύθεροι καὶ ἀνεξάρτητοι κατὰ τὴν δράσιν τῶν».

Οἱ πηγὲς τοῦ Πλουτάρχου

Ἡ πληροφορία, τὴν ὁποία μᾶς δίδει ὁ Πλούταρχος, δὲν εἶναι μία ἱστορικὴ μαρτυρία, καθ’ ὅ,τι ὁ Χαιρωνεὺς βιογράφος εἶναι περίπου πέντε αἰῶνες μεταγενέστερός της ναυμαχίας τῆς Σαλαμίνος, ἀλλ’ ὅπως ὁ ἴδιος μας πληροφορεῖ στὸ τέλος τοῦ δεκάτου τρίτου κεφαλαίου τῆς βιογραφίας τοῦ Θεμιστοκλέους, εἶναι μία πληροφορία, τὴν ὁποία ἤντλησε ἀπὸ τὸν ἥσσονος σημασίας φιλόσοφο καὶ ἱστορικὸ Φα(ι)νία ἀπὸ τὴν Ἐρεσό, ὁ ὁποῖος εἶναι κατὰ ἕνα αἰώνα μεταγενέστερός της ναυμαχίας τῆς Σαλαμῖνος.

Ὁ Φα(ι)νίας, ὅπως ἔχει ἀποδείξη o Τζ. Ἔνγκελς, ἀντλεῖ τὴν περὶ ἀνθρωποθυσίας πληροφορία, ἀπὸ τὸ ἔργο «Περσικά», τοῦ ἰατροῦ καὶ ἱστορικοῦ Κτησίου τοῦ Κνιδίου, ὁ ὁποῖος ἔζησε καὶ ἔδρασε στὴν Περσικὴ αὐλὴ ὡς προσωπικὸς ἰατρὸς καὶ διπλωμάτης τοῦ μεγάλου βασιλέως Ἀρταξέρξου τοῦ δευτέρου. Τὸ δὲ ἔργον αὐτό, τὸ ὁποῖο εἶχε ὑπ’ ὄψιν τοῦ ὁ Φα(ι)νίας, εἶναι μειωμένης ἱστορικῆς ἀξίας, διότι δὲν πρόκειται περὶ ἱστορικῆς μελέτης, ἀλλὰ περὶ μυθιστορηματικῆς ἀφηγήσεως.

Ὅπως πολὺ χαρακτηριστικὰ γράφει ὁ Γερμανὸς καθηγητὴς Πάουλ Κρόχ:
«Ὁ Κτησίας ἦταν ἕνας ἀφηγητής, ποὺ μὲ ἀξιόλογα μέσα μποροῦσε νὰ προκαλῇ δραματικὰ ἐφφέ· ἡ μυθιστορηματική του ἔκθεσις ἀνέλυε τὸ ἱστορικὸ συμβὰν σὲ μικρά, εὐσύνοπτα σύνολα, ποὺ ἤξερε νὰ τὰ διαμορφώνῃ, μὲ ὅλες τὶς τεχνικὲς ποὺ εἶχε στὴν διάθεσή του, σὲ θελκτικὰ καὶ ἐντυπωσιακὰ διαγράμματα ἀνατολίτικης ἱστορίας. Πίσω ἀπὸ αὐτὲς τὶς προσπάθειές του ἡ ἱστορικὴ ἔρευνα καὶ ἀξιοπιστία ἔχανε συνεχῶς ἔδαφος. Λίγο μόνο περιθώριο μένει νὰ μπορῇ κάποιος νὰ βασισθῇ στὰ γεγονότα, στὶς χρονολογίες, στοὺς ἀριθμοὺς ποὺ δίδονται».

Ἐπίσης πολὺ διαφωτιστικὲς εἶναι καὶ οἱ κρίσεις τῶν Ἄγγλων καθηγητῶν Γ. Κόννορ καὶ Α. Γουέστ γιὰ τὸ ἔργο τοῦ Κτησίου:
«Τὸ ἔργο τοῦ Κτησίου ἀνεφέρετο πολὺ καὶ ἐσταχυολογήθησαν ἀπὸ αὐτὸ ἀποσπάσματα στὴν μεταγενεστέρα ἀρχαιότητα κι ἦταν ἀναντιῤῥήτως δημοφιλὲς ἀκριβῶς γιὰ τὸ παραμυθικὸ (μυθῶδες) ποὺ ἀποκηρύσσει ὁ Θουκυδίδης. Εἶναι γεμάτο ἀπὸ φανταστικὲς λεπτομέρειες, παθητικὰ ἐπεισόδια ποὺ ἡ ἀφήγησίς τους γίνεται περίπλοκος, στοιχεῖα βιογραφίας καὶ ῥομάντζου πλάι πλάι μὲ τὴν πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ ἔκθεση».

Ὁ Θεμιστοκλῆς καὶ ἡ λατρεία τοῦ θεοῦ Διονύσου

Στὸ δέκατο τρίτο κεφάλαιο τῆς βιογραφίας τοῦ Θεμιστοκλέους διαβάζουμε ὅτι ὁ μάντις Εὐφραντίδης προέτρεψε τὸν Θεμιστοκλῆ νὰ θυσιάσῃ τοὺς τρεῖς Πέρσες στὸν Θεὸ Διόνυσο τὸν Ὡμηστὴ (=ὠμοφάγο).

Ἡ ἀναφορὰ ὅμως καὶ μόνομ στὴν συγκεκριμένη λατρεία τοῦ Θεοῦ Διονύσου, ἀποδεικνύει, συμφώνως πρὸς τοὺς καθηγητὲς A. Henrichs καὶ P. Bonnechere, ὅτι τὸ ὑπὸ ἐξέταση ἀνθρωποθυσιαστικὸ περιστατικὸ εἶναι μία ἐπινόησις τοῦ Κτησίου ἢ τὸ πιὸ πιθανό του Φα(ι)νία, διότι ἡ προαναφερθεῖσα Διονυσιακὴ λατρεία, δὲν ἀνήκει στὸ Ἀθηναϊκὸ πάνθεο τοῦ πέμπτου αἰῶνος π.Χ., ἀλλὰ ἦταν μία τοπικὴ μορφὴ λατρείας τοῦ Θεοῦ Διονύσου, ἡ ὁποία μαρτυρεῖται μόνον στὴν νῆσο Λέσβο, ἰδιαιτέρα πατρίδα τοῦ Φα(ι)νία.

Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν ἀναφορὰ στὴν προαναφερθεῖσα Διονυσιακὴ λατρεία, ἡ ὁποία ἀποκλείει τέλεση τῆς τριπλῆς ἀνθρωποθυσίας, οἱ Ἀμερικανοὶ καθηγητὲς Φ. Φρόστ, Ρ. Λέναρντον καὶ ὁ Καναδὸς καθηγητὴς Α. Ποντλέκι, παγκοσμίως κορυφαῖοι μελετητὲς τῆς ζωῆς τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Ἀθηναίου πολιτικοῦ, ὑποστηρίζουν ὅτι τὸ ὑποτιθέμενο ἀνθρωποθυσιαστικὸ περιστατικό, εἶναι μία ἀνυπόστατος κατηγορία ἐναντίον τοῦ Θεμιστοκλέους, ἡ ὁποία ἐπενοήθηκε ἀπὸ ἕναν Ἀθηναῖο προπαγανδιστή, μὲ σκοπὸ τὴν σπίλωσή του, εἴτε μία φανταστικὴ ἱστορία – θρύλος. Ὅσον ἀφορᾶ στὴν αὐθεντικότητα τῶν τριῶν βιογραφικῶν ἀποσπασμάτων, αὐτὴ δὲν ἔχει ἀμφισβητηθῆ ἀπὸ κάποιον μέχρι σήμερα.

Ἐξαίρεση ἀποτελεῖ ὁ Γερμανὸς καθηγητὴς Φριτζ φὸν Βέρλι, αὐθεντία στὴν ἱστορία τῆς πρωΐμου περιπατητικῆς φιλοσοφίας, ὁ ὁποῖος ἂν καὶ δὲν ὑποστηρίζῃ εὐθέως κάτι τέτοιο, ὅμως τὸ ὑπαινίσσεται. Ἂν καὶ κάτι τέτοιο εἶναι δυνατὸν νὰ στηριχθῇ στὶς ἐσωτερικὲς ἀντιφάσεις ποὺ ὑπάρχουν στὸ ἴδιο τὸ κείμενο τῶν τριῶν προαναφερθέντων βιογραφιῶν τοῦ Πλουτάρχου, αὐτὸ εἶναι πιθανὸ νὰ ὀφείλεται εἴτε στὴν χειρόγραφο παράδοση, εἴτε σὲ λάθη τὰ ὁποῖα ἔκανε ὁ ἴδιος ὁ Χαιρωνεὺς βιογράφος.

Ὡς ἐκ τούτου, ἔχοντας ὑπ’ ὄψιν τὶς προαναφερθεῖσες ἀναφορὲς γιὰ τὴν ναυμαχία τῆς Σαλαμίνος καὶ τὴν ζωὴ τοῦ Θεμιστοκλέους, τὴν ἀνυπαρξία ἀρχαιολογικῶν καὶ ἀνθρωπολογικῶν εὐρημάτων, τὰ ὁποία νὰ ἀποδεικνύουν ἢ ἔστω νὰ ὑπονοοῦν τὴν τέλεση τῆς τριπλῆς ἀνθρωποθυσίας καὶ τὰ πορίσματα συσγχρόνου ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης, ὅσον ἀφορᾶ στὸν χαρακτήρα καὶ στὴν ἱστορικὴ ἀξιοπιστία τοῦ βιογραφικοῦ ἔργου τοῦ Πλουτάρχου, ἀλλὰ καὶ τῶν χρησιμοποιηθησῶν ἀπὸ αὐτὸν πηγῶν, μποροῦμε μὲ βεβαιότητα νὰ καταλήξουμε στὸ συμπέρασμα, ὅτι τὸ ὑπὸ ἐξέτασιν περιστατικὸ δὲν εἶναι εἶναι κάτι ἄλλο, παρὰ ἕνα θρύλος, ἕνας «ἱστορικὸς» μύθος.

Τέλος, θὰ θέλαμε νὰ προσθέσουμε, ὅτι εἶναι παρήγορο νὰ βλέπουμε στὴν πατρίδα μας νὰ ἐκδίδονται ἀπὸ μεγάλους ἢ μὴ ἐκδοτικοὺς οἴκους, τὰ ἔργα τοῦ Πλουτάρχου τοῦ Χαιρωνέως, ἀλλὰ ἀπ’ τὴν ἄλλη εἶναι θλιβερό, νὰ βλέπουμε στὰ σχόλιά τους ἢ νὰ περνᾷ ἀσχολίαστο ἢ νὰ γίνεται δεκτὸ ἀπὸ τὸν μεταφραστὴ ἢ σχολιαστή, τὸ ὑποτιθέμενο ἀνθρωποθυσιαστικὸ γεγονός.

Ἡ θλίψις αὐτὴ δὲν προέρχεται μόνο ἀπὸ τὴν κατασυκοφάντηση, μιᾶς ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες μορφὲς τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς κλασσικῆς ἀρχαιότητας, τοῦ δημιουργοῦ της Ἀθηναϊκῆς θαλασσοκρατορίας Θεμιστοκλέους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἄγνοια ἐκ μέρους τῶν μεταφραστῶν ἢ σχολιαστῶν, τῶν πορισμάτων τῆς συγχρόνους θρησκειολογικῆς καὶ ἱστορικῆς ἐρεύνης.

Ἐπιλογὴ Βιβλιογραφίας καὶ πηγὲς

Bibliotheca Scriptorum Geacorum et Romanorum Teubneriana Les Belles Lettres Oxford Classical Texts

Βοηθήματα

Burkert Walter, Ἀρχαία Ἑλληνικὴ Θρησκεία, Ἀθήνα, 1993 Bonnechere P., Le sacrifice humainen Grece anciene, Athenai – Liege, 1994
Easterling P. E. – Knox B. M. W., Ἱστορία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς λογοτεχνίας, Ἀθήνα, 2000
Frost Frank J., Themistocles – Literary, Epigraphical and Archaeological Testimonia, Chicago, 1967
Frost Frank J., Plutarch’s Themistocles – A Historical Commentary, Princeton, 1980
Georgiadou Aristoula, Plutarch’s Pelopidas – A historical and Philological Commentary, Stuttgart, 1997
Henrichs Albert, Le sacrifice dans l’ antiquite, 1980
Hughes Dennis D., Human Sacrifice in Ancient Greece, London – New York, 1991
Jacoby Felix, Die Fragmente der Griechischen Historiker, Berlin Kroh Paul, Λεξικὸ ἀρχαίων συγγραφέων – Ἑλλήνων καὶ Λατίνων, Θὲσ/νίκη, 1996
Lenardon J., The saga of Themistocles, London, 1978 Momigliano Arnaldo, The Development of Greek Biografy, London, 1993
Podlecki A. J., The Life of Themistocles – A Critical Survey of the Literary and Archaeological Evidence, Montreal – London, 1975
Τσιμπουκίδη Δ., Ὁ βιογράφος Πλούταρχος, Ἀθῆναι, 1987 Wehrli Fritz, Die Schule des Aristoteles, Basel – Stuttgart, 1957

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Κωνσταντῖνος Σ. Χατζηελευθερίου Θεολόγος ἐκπαιδευτικὸς [email protected]

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Παραπομπὲς

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Γλυπτικὴ Ἀχιλλέα Βασιλείου
Οἱ Σαλαμινομάχοι
Κυνοσούρα τῆς Σαλαμῖνος

Τὸ ψεῦδος γιὰ ἀνθρωποθυσίες στὴν Μινωϊκὴ Κρήτη
(Ἀρχάνες, Χανιὰ κλπ)

Θυσία Πολυξένης (Ἀμφορεὺς 570 – 550 π.Χ., Βρεταννικὸ Μουσεῖο).
Ἡ θυσία αὐτὴ εἶναι μυθιστορηματικὴ καὶ ὄχι πραγματική, τὴν ὁποία ἔγραψε ὁ Εὐριπίδης. Δὲν ἀναφέρεται στὰ Ὁμηρικὰ Ἔπη, γιὰ νὰ δείξῃ ὅτι μάχαιρα ἔδωσες, μάχαιρα θὰ λάβῃς, ποῦ ὁδηγοῦν οἱ πόλεμοι, τὰ πάθη καὶ τὰ μίση..
Ἡ Πολυξένη, κόρη τοῦ Πριάμου καὶ τῆς Ἑκάβης, κατὰ τὸν Εὐριπίδη ὁδήγησε μὲ τὰ θέλγητρά της τὸν Ἀχιλλέα στὸν ναὸ τοῦ Ἀπόλλωνος, ὅπου ἦταν κρυμμένος ὁ Πάρις καὶ τὸν ἐδολοφόνησε. Ἀπὸ ἐκδίκηση ὁ Νεοπτόλεμος τὴν ἀπῆγε καὶ τὴν ἔσφαξε γιὰ θυσία γιὰ τὸν θάνατο τοῦ πατρός του. Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς θυσίας οἱ θεοὶ ἐτιμώρησαν τοὺς Ἕλληνες μὲ πολλὰ δεινά, ἐτυφλώθη ὁ μάντης, ὁ Ἀγαμέμνων μὲ τὸ ποὺ ἦλθε στὴν Ἑλλάδα ἐδολοφονήθη κλπ κλπ…

Α. Τὸ ψεῦδος γιὰ ἀνθρωποθυσίες στὰ Ἀνεμόσπηλια Ἀρχανῶν

Διάβασα ἕνα ἄρθρο στὴν ἐφημερίδα ΑΝΑΤΟΛΗ (21-5-2013) τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ κ. Β. Δερμιτζάκη (μὲ παρόμοια ἄρθρα ἔχει κατακλυσθῆ τὸ διαδίκτυον), ποὺ λέει:

    • «Ἀνθρωποθυσία στὰ Ἀνεμόσπηλια τῶν Ἀρχανῶν τὸ 1700 π.Χ.. Ἡ πρώτη τεκμηριωμένη – ἀποδεδειγμένη ἀνθρωποθυσία στὴν Μινωικὴ Κρήτη»,
    • Καὶ «Ὁ Ἐπιμενίδης ὁ Κρητικός, ποὺ ἐκλήθη ἀπὸ τοὺς Ἀθηναίους νὰ καθάρῃ τὴν πόλη τους ἀπὸ τὸ Κυλώνειο Ἄγος, προσέφυγε στὴν ἀνθρωποθυσία».
    • Καὶ «Ἡ θρησκεία μᾶς διδάσκει τὶς ἀνθρωποθυσίες βλέπε θυσία Ἀβραὰμ» κ.α.

Ὡστόσο ὅλα αὐτὰ εἶναι ψεύδη, κακοήθειες καὶ ἀπορῶ ποὺ Ἕλληνες καί, μάλιστα, ἐκπαιδευτικοὶ τὰ υἱοθετοῦν, ἀφοῦ δὲ στηρίζονται οὔτε σὲ ἀρχαῖες πηγὲς οὔτε καὶ σὲ ἀρχαιολογικὰ εὐρήματα, ἀλλά:

Ά) Σὲ παραποιήσεις ἀρχαίων κειμένων, ἀφοῦ καὶ π.χ. ὁ Ἐπιμενίδης δὲν προέβη σὲ ἀνθρωποθυσίες, ἀλλὰ σὲ θυσίες μαύρων καὶ ἄσπρων προβάτων, πρβ: «Λαβῶν πρόβατα μελανὰ τὲ καὶ λευκὰ ἤγαγε πρὸς τὸν Ἄρειον Πάγον. Κακείθεν εἴασεν ἰέναι οἱ βούλοιντο, προστάξας τοῖς ἀκολούθοις ἔνθα ἂν κατακλίνοι αὐτῶν ἕκαστον, θύειν τῷ προσήκοντι θεῶ· καὶ οὕτω λῆξαι τὸ κακὸν» (Διογένης Λαέρτιος, Ἐπιμενίδης).

Β) Σὲ συναρπαστικά, ὅμως κακοήθη σενάρια, ὅπως στὴν προκειμένη περίπτωση τοῦ ἀρχαιολόγου Γ. Σακελλαράκη, γνωστοῦ καὶ ἀπὸ τὴν προσπάθεια ποὺ εἶχε κάνη νὰ μεταφέρῃ τὸ σπήλαιο γεννήσεως καὶ ἀνατροφῆς τοῦ Διὸς ἀπὸ τὴν Δίκτη σὲ ἄλλο μέρος καὶ διεψεύσθη.
Ὑπενθυμίζουμε δημοσίευμα τοῦ κ. Σακελλαράκη ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα «Ἔθνος» καὶ τὰ ξαναλέμε:

«Ὅπως χαρακτηριστικὰ λέει ὁ Σακελλαράκης, στὰ Ἀνεμόσπηλια γύρω στὰ 1700 π.Χ. ξετυλίχθηκε ἕνα δράμα θανάτου. Ἕνα ἱερὸ καὶ οἱ ἄγριοι σεισμοὶ ποὺ ἐμάστιζαν τὴν Κρήτη, καὶ μάλιστα εἶχαν γκρεμίση τὰ παλάτια της, ἦταν ἡ αἰχμὴ τοῦ δόρατος. Ὁ τοποτηρητὴς τοῦ ἱεροῦ, στὴν προσπάθειά του νὰ ἐξορκίσῃ τὴν θεότητα, ἀποτολμᾶ τὴν ἐσχάτη πράξη: νὰ θυσιάσῃ ἕναν ἄνθρωπο. Βεβαίως, μάταια. Ἕνας μετασεισμὸς προεκάλεσε τὴν κατάρρευση τῆς στέγης καὶ τῶν τοίχων τοῦ κτιρίου -τέσσερα δωμάτια κι ἕνας διάδρομος, ἐμβαδοῦ μόλις 1.375 τ.μ.-, σκεπάζοντας κάτω ἀπὸ τὸ χῶμα τὸν ἱερέα, περίπου 37 χρόνων, ποὺ εὑρέθη στὴν στάση τοῦ πυγμάχου, ἐνδεικτική της προσπαθείας του νὰ ἀντισταθῇ στὴν πτώση τῆς στέγης, καὶ τοὺς δύο βοηθούς του, μία γυναίκα ἡλικίας 28 ἐτῶν, ποὺ εὑρέθη μπρούμυτα, καὶ τὸ τρίτο στέλεχος τῆς ὁμάδος -τὸ φύλο τοῦ παραμένει ἀδιευκρίνιστο-, ποὺ φαίνεται πὼς κρατοῦσε ἕνα ἀγγεῖο ἀπ’ ἐκεῖνα στὰ ὁποῖα συνέλεγαν τὸ αἷμα τῶν θυσιασμένων ζώων. Τὸ χάλκινο ὅπλο τῆς θυσίας, μία λόγχη 40 ἑκατοστῶν, εὑρέθη δίπλα στὸ θύμα.»
(Ἐφημερὶς «Ἔθνος» 16/10/2009).

Ὁ κ. Σακελλαράκης σὲ ἄλλα δημοσιεύματά του εἶχε πῆ ὅτι τὸ κτίσμα αὐτὸ ἦταν διώροφος ναός, ὅτι ἐκεῖ εὑρέθησαν ὑπολείμματα «ξοάνου» ποὺ εἶναι ἔνδειξις ὅτι ἐκεῖ ἐγίνοντο ἀνθρωποθυσίες κ.α.. Μάλιστα ἐξ αὐτοῦ οἱ δαιμονιστὲς ἐσχεδίασαν ἕναν διώροφο ναὸ μὲ ἀγάλματα καὶ σφαγμένους ἀνθρώπους λέγοντας ὅτι εἶναι ἀναπαράστασις τοῦ ναοῦ στὰ Ἀνεμόσπηλια!

Ἀναπαράστασις τοῦ ὑποτιθεμένου ἀνθρωποσφαγείου στὰ Ἀνεμόσπηλια! Παράνοια!

 Ὡστόσο ὅλα αὐτὰ εἶναι «ὕβρις καὶ ἀσέβεια πρὸς τὸ Μινωικὸ κόσμο» , ὅπως ἐχαρακτήρισαν τὶς ἀπόψεις του οἱ ἄλλοι ἀρχαιολόγοι τότε ποὺ τὰ εἶπε, ἀλλὰ καὶ παιδαριώδη σενάρια, γιατί:

  • 1) Ἡ πραγματικότης εἶναι ὅτι στὴν περιοχὴ τῶν Ἀρχανῶν (Φουρνί, Ἀνεμόσπηλια κλπ), ἡ ὁποία, ὡς γνωστόν, ἀπέχει ἐλάχιστα ἀπὸ τὴν Κνωσό, δὲν ὑπάρχει μόνο τὸ ἐν λόγῳ ἀρχαῖο κτίσμα μὲ νεκρούς, ἀλλὰ καὶ πάρα πολλὰ ἄλλα, ὁλόκληρη νεκρόπολις μὲ θολωτοὺς καὶ λαξευτοὺς τάφους, ἄρκλες, κοινὰ μνήματα κλπ, ποὺ χρονολογοῦνται ἤδη πρὶν ἀπὸ τὸ 2400 π.Χ. Συνεπῶς ἐδῶ δὲν ἔχουμε τίποτα ἄλλο παρὰ μόνο ἕνα ἀρχαῖο τέμενος νεκροπόλεως, δηλαδή. ἱερὸ μὲ βωμὸ καὶ τάφους, περιφραγμένο γιὰ ὀμορφιά, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ μὴ μπαίνουν τὰ ζῶα καὶ ὅμοιο μὲ αὐτὸ στὴν ἀρχαία Φαινεό, κάποιας ἐπιφανοῦς οἰκογενείας, ἀφοῦ οἱ ἄλλοι τάφοι εἶναι χωρὶς ἱερὸ καὶ φαίνονται καὶ πιὸ φθηνοὶ στὴν κατασκευή.

    Τὸ τέμενος στὰ Ἀνεμόσπηλια Ἀρχανῶν

  • 2) Ἐὰν ἐδῶ εἴχαμε θυσία θὰ ἔπρεπε νὰ ὑπάρχῃ ξίφος καὶ ὄχι λόγχη, ἀφοῦ αὐτὲς δὲ γίνονται μὲ λόγχη, ἀλλὰ μὲ κόψιμο τοῦ λαιμοῦ γιὰ νὰ τρέξῃ αἷμα ποὺ συλλέγεται σὲ ἀγγεῖο καὶ μ’ αὐτὸ ῥαντίζεται ὁ βωμός, ὅπως ἀναφέρεται στὶς ἀρχαῖες θυσίες, ἀλλὰ καὶ φαίνεται στὶς παραστάσεις τους στὰ ἀρχαῖα ἀγγεῖα. Ἡ λόγχη, ἐὰν εἶναι λόγχη, γιατί κι αὐτὸ ἀμφισβητεῖται, δὲν εἶναι εἶδος μαχαιριοῦ, ἀλλὰ ἀρχαῖο ὅπλο μὲ κοντάρι καὶ αἰχμηρὴ ἀκμή, ἄρα πιθανὸν ἐδῶ νὰ ὑποδηλώνῃ ἀξίωμα τοῦ νεκροῦ ἢ δολοφονικὴ ἐνέργεια. Μπορεῖ νὰ εἶχε εὑρεθῆ ἐκεῖ καὶ ἀπὸ ἄλλον λόγο, π.χ. σύληση τῶν τάφων..

    Τὸ ἀντικείμενον ποὺ λέγεται ὅτι εἶναι λόγχη

  • 3) Ἐὰν ἐδῶ εἴχαμε ὀροφὴ ποὺ ἔπεσε καὶ ἐσκότωσε αὐτοὺς ποὺ ἦσαν μέσα, ὁ νεκρὸς ποὺ βλέπουμε στὴν φωτογραφία δὲ θὰ ἔπρεπε νὰ ἔχῃ τὰ χέρια του ἀκέραια καὶ σὲ θέση πυγμάχου καὶ ἐπίσης τὸ σῶμα τοῦ ἀκέραιο καὶ τεντωμένο σὰν νὰ κοιμᾶται τὸν αἰώνιο ὕπνο, γιατί θὰ τοῦ τὰ εἶχαν πλακώση καὶ τσακίση ἡ ὀροφὴ καὶ οἱ τοῖχοι
    Γιὰ τὸν ἴδιο λόγο ὅλοι οἱ νεκροὶ θὰ ἔπρεπε νὰ ἦσαν σκεπασμένοι κυρίως ἀπὸ πέτρες καὶ δοκάρια καὶ ὄχι μόνο μὲ χῶμα, ὅπως βλέπουμε στὴν φωτογραφία.

    Οἱ νεκροί του τάφου στὰ Ἀνεμόσπηλια

  • 4) Εἶναι ψευδές, κοροϊδία, ὑποβάθμισις νοημοσύνης ὅτι ἐδῶ ἔχουμε ὑπολείμματα ξοάνου (ξυλίνου ἀγάλματος), ἀφοῦ οἱ φωτογραφίες δείχνουν καθαρὰ ὅτι ἔχουμε ἁπλῶς δύο ξύλινα πόδια ἢ κοινῶς καλαπόδια γιὰ μπότες καὶ σανδάλια ἢ καὶ γιὰ ἄλλη χρήση. Ἐὰν εἴχαμε ξόανο, θὰ ἔπρεπε τὰ ξύλινα πόδια νὰ δείχνουν σπάσιμο-ἀποκοπῆ στὴν κνήμη (ἐνῶ δείχνουν καθαρὰ ὅτι ἐκ κατασκευῆς ἦσαν μέχρι ἐκεῖ) καὶ συνάμα κάπου ἐκεῖ νὰ ὑπῆρχαν καὶ τὰ ὑπόλοιπα κομμάτια τοῦ ξοάνου, ὅμως κάτι τέτοιο δὲν ἰσχύει. Πέραν αὐτοῦ καὶ ξόανο νὰ ὑπῆρχε αὐτὸ δὲ σημαίνει καὶ ὅτι ἐδῶ γίνονταν ἀνθρωποθυσίες, γιατί ἀρχικὰ ὅλα τὰ ἀγάλματα ἤσαν ξύλινα καὶ στὰ ἱερὰ ὑπῆρχαν ξόανα. Ὑπενθυμίζεται καὶ ὅτι ὁ ἐφευρέτης τοὺς ἦταν ὁ Δαίδαλος.

    Τὰ πήλινα πόδια ποὺ εὑρέθησαν στὰ Ἀνεμόσπηλια

  • 5) Εἶναι ψευδὲς ὅτι «ἄγριοι σεισμοὶ ἐμάστιζαν» τὴν Κρήτη τὸ 1700 π.Χ. γκρεμίζοντας παλάτια κλπ, γιατί, ἐὰν ἦταν ἀλήθεια, θὰ ὑπῆρχαν γιὰ αὐτὸ ἀρχαῖες ἀναφορὲς ἢ μύθοι, ἀφοῦ τὸ θέμα αὐτὸ εἶναι σοβαρό. Τὰ ἐρείπια τῶν ἀρχαίων πόλεων Κρήτης δὲν ὀφείλονται σὲ σεισμοὺς ἀλλὰ στὶς κατὰ καιροὺς πυρπολήσεις τῶν κατακτητῶν Ῥωμαίων, Σαρακηνῶν καὶ Τούρκων. Ἔπειτα ὁ σεισμὸς ποὺ λέει ὁ Μαρινάτος ὅτι προεκάλεσε ἡ ἔκρηξις τοῦ ἡφαιστείου τῆς Θήρας καὶ κατέστρεψε τὴν Κρήτη (παρ’ ὅ,τι καὶ αὐτὸ εἶναι ψέμμα, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὴν περιγραφὴ τῆς ἐκρήξεως ποὺ διασώζει ἀπὸ παλαιοτέρους του ὁ Στράβων, ὅμως περισσότερα γιὰ αὐτὸ βλέπε www.krassanakis.gr) ὑπολογίζεται ὅτι ἔγινε τὸ 1450 π.Χ., ἄρα δὲ συμπίπτει μὲ τὴν ὑπολογιζομένη κατάῤῥευση τοῦ κτιρίου στὰ Ἀνεμόσπηλια. Ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἀκόμη δεχθοῦμε ὅτι ἔγιναν αὐτοὶ οἱ σεισμοί, τὸ κτίσμα εἶναι πετρόκτιστο, μὲ πολὺ μικρὰ δωμάτια, χωρὶς πόρτες ἐπικοινωνίας στοὺς μεσοτοίχους καὶ μὲ πολὺ γεροὺς τοίχους, ἄρα εἶναι ἀδύνατον νὰ ἔπεσε ἀκαριαία καὶ ἔτσι νὰ ἐσκότωσε 4 ἀνθρώπους! Ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἀκόμη δεχθοῦμε ὅτι τὸ κτίριο ἔπεσε ἀπὸ μετασεισμὸ καὶ ἐσκότωσε αὐτοὺς ποὺ ἦσαν μέσα, οἱ ἐπιζῶντες θὰ εἶχαν βγάλη μετὰ ἀπὸ ἐκεῖ τους νεκρούς, γιὰ νὰ τοὺς θάψουν, ἐκτὸς καὶ ἐὰν δὲν ἔμεινε κάποιος ζωντανὸς στὴν περιοχή, ὅμως τότε θὰ βλέπαμε πλακωμένους νεκροὺς καὶ σὲ ἄλλα ἀρχαῖα κτίρια τῆς Κνωσσοῦ κλπ, ὅμως κάτι τέτοιο δὲν ἰσχύει.
  • 6) Εἶναι ψευδές, κοροϊδία, ὑποβάθμισις νοημοσύνης ὅτι ἐδῶ εἴχαμε διώροφο ἢ μὲ μεγάλα δωμάτια κτίριο ποὺ ἔπεσε ἀπὸ σεισμό, γιατί ἐδῶ δὲν βλέπουμε νὰ ὑπάρχουν ἀφ’ ἑνὸς κολῶνες ἢ γωνιὲς στηρίξεως μὲ πελέκια καὶ ἀφ’ ἑτέρου τὰ ἀντίστοιχα οἰκοδομικὰ ὑλικὰ πεσμένα στὴν γῆ. Ἄλλωστε, ἐὰν εἴχαμε τέτοια περίπτωση, οἱ τοῖχοι ποὺ ἔμειναν θὰ φανέρωναν ὅτι προῆλθαν ἀπὸ γκρέμισμα, ὅμως ἐδῶ δὲν βλέπουμε κάτι τέτοιο, ἀλλὰ ἁπλῶς περίφραξη, ὅπως αὐτὲς στὰ ἀρχαῖα τεμένη.
  • 7) Ἀνθρωποθυσίες ἀναφέρονται στὴν ἀρχαιότητα: Ἰφιγενείας, Πολυξένης, Ἀβραὰμ κ.α., ὅμως ὅλες αὐτὲς δὲν εἶναι πραγματικές, ἀλλὰ μυθιστορηματικές, γιὰ χάριν τοῦ θεάτρου καὶ τῆς ἠθοπλασίας, ἀφοῦ σὲ ὅλες τὶς περιπτώσεις αὐτοὶ ποὺ τὶς ἔκαναν φέρονται νὰ τιμωρῶνται μὲ θανατικὴ ἐκτέλεση ἢ μὲ αἰώνια βασανιστήρια. Ὑπενθυμίζεται ὅτι ἡ θυσία τοῦ Ἀβραὰμ δὲν ἔγινε, ἁπλὰ διετάχθη γιὰ δοκιμασία πίστεως, ἐνῶ ὁ Δίας μετενσάρκωσε τὸν Λυκάονα σὲ λύκο, ἐπειδὴ τοῦ ἐθυσίασε βρέφος στὸ Λύκαιον ὅρος τῆς Ἀρκαδίας. Ἐπίσης ὁ Δίας ἐσκότωσε μὲ κεραυνὸ τὸν Τάνταλο καὶ στὸν Ἅδη τὸν τοποθέτησε σὲ μέρος ποὺ νὰ βασανίζεται αἰώνια, ἐπειδὴ παράθεσε γεῦμα μὲ ἀνθρώπινο κρέας στὴν θεὰ Δήμητρα καὶ ἄλλους θεοὺς στὴν Φρυγία, γιὰ νὰ ἰδῇ ἐὰν θὰ τὸ καταλάβουν κ.α.

Β. Τάφοι τοῦ Διὸς καὶ τοῦ Μίνωος.

Ἀνατρέχοντας στὰ ἀρχαῖα κείμενα βλέπουμε νὰ μιλοῦν καὶ γιὰ τάφο τοῦ Διὸς στὴν Κρήτη, πρβ: «οἱ δ’ αὖ Κρῆτες οὐ γενέσθαι παρ’ αὐτοῖς οὐδὲ τραφῆναι μόνον τὸν Δία λέγουσιν, ἀλλὰ καὶ τάφον αὐτοῦ δεικνύουσιν».
Κατόπιν αὐτοῦ τίθεται τὸ ἐρώτημα γιὰ τὸ ποῦ εὑρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Διὸς στὴν Κρήτη; Εἶναι τό ὅρος Γιούχτας, ὅπως λέγεται ἢ ἕνας ἀπὸ τοὺς τάφους ποὺ εὑρίσκονται ἐκεῖ;

Ἡ ὀνομασία τοῦ ὅρους Γιούχτα κατὰ πολλοὺς εἶναι παραποίησις τοῦ λατινικοῦ Jupiter = ὁ Δίας. Τὸ ὅρος αὐτὸ ἔχει ἀνθρωπόμορφο εἰκόνα, κάτι ποὺ ἐντυπωσιάζει καὶ ἐξάρει τὴν φαντασία ὅσων ἔρχονται μὲ πλοῖο στὴν Κνωσσὸ – Ἡράκλειο. Μοιάζει συγκεκριμένα μὲ μεγάλο σὲ ἡλικία ἄνθρωπο ποὺ εἶναι ξαπλωμένος κατὰ μῆκος τῆς Κρήτης καὶ κυττᾶ τὸν οὐρανό. Πρὸ αὐτοῦ πολλοὶ πιστεύουν ὅτι αὐτὸ τὸ ἀνθρωπόμορφο ὅρος εἶναι ὁ Δίας νεκρός, τὸ ἄγαλμά του καὶ κάπου ἐκεῖ κοντὰ εἶναι ὁ τάφος του, τὸ τέμενός του. Νὰ σημειωθῇ καὶ ὅτι ἡ περιοχὴ ἐκεῖ λέγεται «Τεμένους» ἀπὸ παλαιά.

Κατόπιν ὅλων αὐτῶν τὸ νὰ λέμε ὅτι τὸ τέμενος στὰ Ἀνεμόσπηλια εἶναι αὐτὸ ὅπου ἐκκλησιάζοντο, ἐτάφη κλπ ὁ Δίας καὶ ὁ υἱός του ὁ Μίνως, μαζὺ μὲ ἱερεῖς ἢ ἀπογόνους τους, εἶναι λογικό, ἤ ἀλήθεια, γιατί ἀφ’ ἑνὸς καὶ ἱερὸ καὶ τάφοι ὑπάρχουν ἐκεῖ, τὸ ἱερὸ εὑρίσκεται ἐπάνω σὲ ὅρος ποὺ ὀνομάζεται Δίας, τὸ ἱερὸ ἐφτιάχθη ἐπὶ ἐποχῆς Διὸς καὶ Μίνωος κλπ κλπ καὶ ἀφ’ ἑτέρου τὰ ἐπιφανῆ μέλη μίας κοινωνίας ἐθάβοντο σὲ ἱερὰ ποὺ δημιουργοῦνται εἰδικὰ γιὰ αὐτοὺς καὶ σὲ ὡραία, ὑψηλὰ μέρη. Τὸ νὰ λέμε ὅμως ὅτι τὸ ἐν λόγῳ τέμενος ἦταν ἀνθρωποσφαγεῖο ἐ… εἶναι ἐκτὸς ἀπὸ ψέμμα καὶ κακοήθεια, ἐὰν ὄχι ἀσέβεια, γιατί εὑρίσκεται στὴν ἰδιαιτέρα πατρίδα τοῦ Διός, τοῦ θεοῦ ποὺ ἦταν ἀφ’ ἑνὸς ὁ προστάτης τῆς φιλοξενίας (ξένιος) καὶ ἀφ’ ἑτέρου ὁ τιμωρὸς αὐτῶν ποὺ ἔκαναν ἀνθρωποθυσίες, καθὼς καὶ αὐτῶν ποὺ ἔτρωγαν ἀνθρώπινο κρέας (κανιβάλων), ὅπως εἴδαμε πιὸ πρίν.

Γ. Τὸ ψεῦδος γιὰ ἀνθρωποθυσίες στὰ Χανιά – Μινωϊκοὶ Νόμοι

Μερικοί, ὅταν δοῦν ἀνθρώπινα ὀστᾶ σὲ κάποιο ἀρχαῖο κτίσμα ποὺ δὲν εὑρίσκεται σὲ νεκροταφεῖο, ἀμέσως ὑποθέτουν ὅτι ἐδῶ ἐγίνοντο ἀνθρωποθυσίες. Ἀναφέρει γιὰ παράδειγμα κάποιος στὸ διαδίκτυον:

«Τὰ ὀστᾶ νεαρᾶς γυναικός, ποὺ εὑρέθησαν στὸ Καστέλι Χανίων σὲ χῶρο ὅπου κατὰ τὴν Μινωικὴ ἐποχὴ διεξάγοντο θυσίες- δίπλα της ἐνετοπίστησαν καὶ πολλὰ ὀστᾶ ζώων – εἶναι τὸ ἐντυπωσιακὸ εὔρημα τῶν ἀνασκαφῶν στὴν περιοχή. Πρόκειται γιὰ ἀνθρωποθυσία; Ὁ ξεχωριστὸς τρόπος ἀποθέσεως τῶν ὀστῶν τῆς γυναικός, ὅμοιος ἀκριβῶς μὲ ἐκεῖνον τῶν σφαγίων τῶν ζώων, παραπέμπει εὐθέως σὲ αὐτὴν τὴν ἐσχάτη πράξη θυσίας, ἡ ὁποία φαίνεται ὅτι εἶχε γίνη σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο, τελετουργικά, κάπου στὸν 14ο-13ο αἵ. π.Χ. Ὑπάρχει καὶ ἕνα πρόσθετο ἀποδεικτικὸ στοιχεῖο τῆς ἀνθρωποθυσίας: ἡ ἀποκάλυψις καὶ τοῦ βωμοῦ……… Ἄλλο χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ἀνθρωποθυσίας εἶναι αὐτὸ στὰ Ἀνεμόσπηλια Ἀχαρνῶν κλπ κλπ»

Ὡστόσο ὅλα αὐτὰ εἶναι κακόβουλα ψεύδη, ἀλλὰ καὶ ἀχαριστία, γιατί ἡ Μινωικὴ Κρήτη ἔφερε τὸν πολιτισμό. Ὁ Πλάτων («Μίνως, 315») ἀναφέρει ὅτι οἱ Ἕλληνες δὲν θυσιάζουν ἀνθρώπους, ὅπως οἱ Καρχηδόνιοι, γιατί αὐτὸ εἶναι «ἀνόσιον» (μὴ σύμφωνο μὲ τὰ ὅσια καὶ ἱερά) της φυλῆς τους, πλὴν μόνο οἱ κάτοικοι τῆς Λυκαίας καὶ οἱ ἀπόγονοί του Ἀθάματα, ποὺ αὐτοὶ κάνουν ὄχι ὅμοιες, ἀλλὰ παρόμοιες θυσίες μὲ τοὺς βάρβαρους («ἐπεῖ αὐτίκα ἠμὶν μὲν οὐ νόμος ἐστὶν ἀνθρώπους θύειν ἀλλ’ ἀνόσιον, Καρχηδόνιοι δὲ θύουσιν ὡς ὅσιον ὂν καὶ νόμιμον αὐτοῖς»).

Συγκεκριμένα ὁ Πλάτων ἀναφέρει:

«Γιὰ παράδειγμα σὲ μᾶς (τοὺς Ἕλληνες) δὲν ὑπάρχει νόμος νὰ θυσιάζουμε ἀνθρώπους, εἶναι ἀνόσιο. Ἀντίθετα οἱ Καρχηδόνιοι θυσιάζουν, γιατί γὶ αὐτοὺς εἶναι ὅσιο καὶ νόμιμο, καὶ μάλιστα κάποιοι ἀπὸ αὐτοὺς θυσιάζουν καὶ τοὺς ἰδίους τους υἱούς τους στὸν Κρόνο, ὅπως ἴσως ἔχεις ἀκούη κι ἐσύ. Καὶ δὲν εἶναι μόνον οἱ βάρβαροι ποὺ ἔχουν διαφορετικοὺς νόμους ἀπὸ ἐμᾶς, ἀλλὰ καὶ οἱ κάτοικοι τῆς Λυκαίας (ἀπόγονοί του Λυκάονος στὸ Λύκειο ὅρος τῆς Ἀρκαδίας) καὶ οἱ ἀπόγονοί του Ἀθάμαντος (υἱιὸς τοῦ Αἰόλου, πατὴρ Φρίξου καὶ Ἕλλης, ἔμενε στὴν Ἀλον τῆς Ἀχαΐας Θεσσαλίας) ποὺ κάνουν παρόμοιες θυσίες (λέει παρόμοιες, ὄχι ὅμοιες) παρ’ ὅ,τι Ἕλληνες. Ἔτσι καὶ ἐμεῖς οἱ ἴδιοι, πρέπει νὰ ἔχεις ἀκούση, βέβαια , ποιοὺς νόμους χρησιμοποιούσαμε παλαιὰ σὲ σχέση μὲ τοὺς νεκρούς. Σφάζαμε ζῶα γιὰ θυσίες πρὶν ἀπὸ τὴν ἐκφορὰ τοῦ νεκροῦ καὶ στέλναμε καὶ καλούσαμε γυναῖκες, ποὺ ἐμάζευαν τὰ ὀστᾶ τῶν νεκρῶν ποὺ καίγοντο. Ἀλλὰ καὶ οἱ προγενέστεροι ἀπὸ ἐκείνους ἔθαβαν στὰ μέρη μας τοὺς νεκροὺς μέσα στὸ σπίτι. Ἐμεῖς δὲν κάνουμε τίποτα ἀπὸ αὐτά. ………. Γὶ αὐτὸ λοιπὸν τὸν λόγο ὁ Μίνως ἐθέσπισε αὐτοὺς τοὺς νόμους γιὰ τοὺς πολῖτες του, ἐξ αἰτίας τῶν ὁποίων ἡ Κρήτη εὐημερεῖ ἀνέκαθεν, καθὼς καὶ ἡ Σπάρτη ἀπὸ τότε ποὺ ἄρχισε νὰ τοὺς χρησιμοποιῇ…»
(Πλάτων, «Μίνως», 315b – 320).

Ὁ Πλούταρχος (Σόλων 11) ἀναφέρει:

«Ἐκάλεσε τότε (ὁ Σόλων) τὸν Ἐπιμενίδη ἀπὸ τὴν Φαιστὸ τῆς Κρήτης, ποὺ μερικοὶ τὸν θεωροῦν ἕναν ἀπὸ τοὺς ἑπτὰ σοφούς, ἀντὶ γιὰ τὸν Περίανδρο…. Ὅταν ἦλθε στὴν Ἀθήνα ἐγνωρίσθη μὲ τὸν Σόλωνα καὶ τὸν ἐβοήθησε πολὺ στὴν προεργασία τῆς νομοθεσίας του. Ἁπλοποίησε τοὺς νόμους τοὺς σχετικοὺς μὲ τὶς ἱερὲς τελετές, ἔκαμε πιὸ ἡπίους τοὺς νόμους ποὺ ἀφῳροῦσαν τὰ πένθη, ἐπιτρέποντο μόνον ὁρισμένες θυσίες στοὺς νεκροὺς καὶ καταργῶντας τὶς ἄγριες καὶ βαρβαρικὲς συνήθειες ποὺ ἐπικρατοῦσαν προηγούμενα …».

Σύμφωνα μὲ τοὺς Πλάτων (Νόμοι, Μίνως), Λαέρτιο (Ἐπιμενίδης), Πλούταρχο (Σόλων καὶ Λυκοῦργος), Δ, Ἀλεξανδρέα (Ῥωμαϊκὴ Ἀρχαιολογία), Ἡρόδοτο κ.α. ὁ μινωικὸς ἐκπολιτισμὸς τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἔγινε στὴν Ἀθήνα ἐπὶ Σόλωνος καὶ στὴν Σπάρτη ἐπὶ Λυκούργου καὶ τῶν ῥωμαίων ἐπὶ Νουμᾶ.

Τοῦ Ἀδάμη (Μάκη) Κρασανάκη. 
Ἐπιτίμου Διευθυντοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ

Κατεβᾶστε καὶ μελετῆσθε περισσότερα στό:

 Α.Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ: «Περὶ Θυσιῶν, ἀνθρωποθυσιῶν καὶ σαρκοφαγίας»

Ἡ Ἰφιγένεια καὶ ἡ κόρη τοῦ Ἰσραηλίτου Ἰεφθάε

Ἡ Ἑλληνικὴ καὶ ἡ Ἑβραϊκὴ λογοτεχνία περιέχουν ἡ κάθε μία τους τὴν ἱστορία ἑνὸς Θεοῦ ποὺ προτρέπει ἢ ἀποδέχεται τὴν ἀνθρωποθυσία!

Α’. Ἰφιγένεια ἐν Αὐλίδι – Εὐριπίδης

Ἡ τραγῳδία ἀρχίζει μὲ διάλογο ἀνάμεσα στὸν Ἀγαμέμνονα καὶ τὸν γέρο ὑπηρέτη του: O ἀρχηγὸς τοῦ στόλου τῶν Ἑλλήνων ἔχει καλέση τὴν κόρη του Ἰφιγένεια στὴν Αὐλίδα, δῆθεν γιὰ νὰ τὴν παντρέψῃ μὲ τὸν Ἀχιλλέα, στὴν πραγματικότητα ὅμως γιὰ τὴν θυσιάσῃ στὴν Ἀρτέμιδα, πρὸ κειμένου νὰ ἐξασφαλίσῃ εὐνοϊκὸ ἄνεμο γιὰ τὸ ταξείδι τοῦ στόλου στὴν Τροία. Τώρα στέλνει τὸν ὑπηρέτη του στὸ Ἄργος μὲ ἕνα δεύτερο γράμμα γιὰ νὰ ἀνακαλέσῃ τὸ πρῶτο.
Ἐμφανίζεται χορὸς ἀπὸ τῆς γυναῖκες τῆς Χαλκίδος καὶ περιγράφει τὶς συγκεντρωμένες στὴν Αὐλίδα στρατιωτικὲς δυνάμεις. Ὁ Μενέλαος ὁρμᾶστὴν σκηνή, κατηγορεῖ τὸν Ἀγαμέμνονα γιὰ τὴν ἀλλαγὴ τῆς ἀποφάσεώς του καὶ ἀκολουθεῖ ἔντονος φιλονικία ἀνάμεσα στοὺς δύο ἀδελφούς. Στὸ μεταξύ, φθάνει ἡ Ἰφιγένεια μαζὺ μὲ τὴν μητέρα τῆς Κλυταιμνήστρα καὶ τὸν μικρὸ ἀδερφό της Ὀρέστη. Ὁ Μενέλαος συγκινεῖται, προτρέπει τὸν Ἀγαμέμνονα νὰ μὴ θυσιάσῃ τὴν κόρη του, ἀλλὰ τώρα ἐκεῖνος εἶναι ἀμετάπειστος. ἀκολουθοῦν συγκινητικὲς στιγμὲς χαιρετισμοῦ πρὸς τὸν σύζυγο καὶ πατέρα Ἀγαμέμνονα, ποὺ ἐντείνουν περισσότερο τὸν πόνο του γιὰ τὴν ἐπερχομένη θυσία.

Ἡ Κλυταιμνήστρα συναντᾶ τὸν δῆθεν γαμβρό της Ἀχιλλέα, ποὺ ἀποδεικνύεται ἀνυποψίαστος γιὰ τὰ σχετικὰ μὲ τὸν γάμο. Ἔτσι ἡ Κλυταιμνήστρα καὶ ἡ Ἰφιγένεια πληροφοροῦνται γιὰ τὴν ἀληθινὴ αἰτία τοῦ ἐρχομοῦ τους στὴν Αὐλίδα. Ἡ τραγικὴ μητέρα καταφέρνει νὰ ἀποσπάσῃ ἀπὸ τὸν ἥρωα τὴν ὑπόσχεση ὅτι θὰ φροντίση μὲ ὅλες του τὶς δυνάμεις τὴν ἀποτροπὴ τῆς θυσίας.

Οἱ παρακλήσεις τῆς Κλυταιμνήστρας καὶ τῆς κόρης της νὰ μεταπεισθῇ καὶ νὰ λυπηθῇ τὴν Ἰφιγένεια ἀποδεικνύονται μάταιες. Ὁ Ἀχιλλεὺς ἀποφασίζει νὰ θυσιάσῃ τὴν ζωή του, γιὰ νὰ σώσει τὴν κοπέλλα. Ἡ Ἰφιγένεια ὅμως ἀρνεῖται τὴν θυσία τοῦ ἥρωος, οἰκειοθελῶς προσφέρεται νὰ ὑπακούσῃ τὴν ἐντολὴ τοῦ πατρός της καὶ νὰ δώσῃ τὴν ζωή της γιὰ τὸ κοινὸ καλό.

Στὸ τέλος τοῦ ἔργου ἕνας ἀγγελιαφόρος ἔρχεται νὰ ἀνακοινώσῃ στὴν Κλυταιμνήστρα τὸ θαῦμα: ἡ Ἄρτεμις τὴν ὥρα τῆς θυσίας, ἔβαλε στὴν θέση τῆς Ἰφιγενείας μίαν ἐλαφίνα καὶ πῆρε τὴν κόρη στὸν οὐρανό. Ἡ τραγῳδία κλείνει μὲ τὴν ἀναγγελία εὐνοϊκοῦ ἀνέμου καὶ τὴν προετοιμασία τοῦ στόλου νὰ ξεκινήσῃ γιὰ τὴν Τροία.

Β’. Τὸ τάξιμο καὶ ἡ νίκη τοῦ Ἰεφθάε – Παλαιὰ Διαθήκη, Κριταὶ Κεφάλαιο 11.28-40.

Ὁ ἡγέτης τῶν Ἰσραηλιτῶν, Ἰεφθάε, κάνει τάμα στὸν Θεό, πὼς ἐὰν τὸν βοηθήσῃ νὰ νικήσῃ στὸν πόλεμο τοὺς ἀντιπάλους Ἀμμωνίτες, τότε, ὅταν γυρίσῃ στὸ σπίτι του, θὰ προσφέρη ὡς θυσία σ’ αὐτόν, τὸ πρῶτο πρόσωπο ποὺ θὰ βγῇ ἀπ’ τὴν πόρτα γιὰ νὰ τὸν προϋπαντήσῃ. Διευκρινίζει μάλιστα καὶ τὸν τρόπο θυσίας: «προσφέρει αὐτὸ εἰς ὁλοκαύτωμα», δηλαδὴ θὰ τὸν ψήσῃ, θὰ τὸν κάψῃ ζωντανό.

Ὁ Ἰεφθάε, πράγματι κερδίζει τὸν πόλεμο, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Γιαχβέ. Δυστυχῶς ὅμως γι’ αὐτόν, τὸ πρῶτο πρόσωπο ποὺ ἀντικρύζει ὅταν ἐπιστρέφῃ στὸ σπίτι του, εἶναι ἡ ἰδία του ἡ κόρη, τὸ μοναχοπαίδι του… Δὲν μπορεῖ ὅμως νὰ κάνῃ κάτι, γιατί ἔδωσε ὑπόσχεση στὸν Θεό. Ἡ κόρη του φέρεται συγκαταβατικῶς καὶ δέχεται τὴν θυσία της καὶ στὸ τέλος γίνεται παρανάλωμα τοῦ πυρὸς ἀπ’ τὸν ἴδιο τὸν πατέρα της. «Καὶ κάθε ἔτος ἐπὶ τέσσαρας ἡμέρας αἳ ἰσραηλίτιδες θυγατέρες μετέβαινον νὰ θρηνοῦν τὴν θυγατέρα τοῦ Ἰεφθάε τοῦ Γαλααδίτου.» (Π.Δ., Κριταὶ 11,40).
Γ’. Ἐπίλογος

Εἴτε πρόκειται γιὰ μυθολογικὰ στοιχεῖα, εἴτε γιὰ πραγματικά, τὸ τελικὸ συμπέρασμα εἶναι ἕνα: καὶ οἱ δύο θεοὶ προτρέπουν σὲ ἀνθρωποθυσία, ἀλλὰ τελικῶς μόνον ὁ θεὸς τῆς Ἁγίας Γραφῆς τὴν ἀποδέχεται…

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Πηγές:

1. Ἰφιγένεια ἐν Αὐλίδι – Εὐριπίδης (Α’ Μέρος)

2. ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΚΡΙΤΑΙ- ΚΕΦ. 11

Εἰκόνα: Jacques-Louis David : Ὁ θυμὸς τοῦ Ἀχιλλέα (1819)

Ἀπὸ τὰ «Ἠθικὰ» τοῦ Πλουτάρχου

Γέλωνος 
Ὁ τύραννος Γέλων, ὅταν ἐνίκησε τοῦ Καρχηδονίους κοντὰ στὴν Ἰμέρα τῆς Σικελίας καὶ συνθηκολογοῦσε πρὸς αὐτούς, μολονότι ἦταν ἐχθρός, τοὺς ἠνάγκασε νὰ περιλάβουν στὶς συνθῆκες καὶ ἕναν ὄρο, κατὰ τὸν ὁποῖο, θὰ ἔπαυαν εἰς τὸ ἑξῆς νὰ θυσιάζουν τὰ τέκνα των πρὸς τιμὴν τοῦ Κρόνου.

Γέλων ὁ τύραννος, ὄτε Καρχηδονίους πρὸς Ἰμέρα, κατεπολέμησεν, εἰρήνην ποιούμενος πρὸς αὐτοὺς ἠνάγκασεν ἐγγράψαι ταῖς ὁμολογίαις ὅτι καὶ τὰ τέκνα παύσονται τῷ Κρόνω καταθύοντες.

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Διονυσίου τοῦ πρεσβυτέρου
Ὅταν μερικοὶ τὸν κατηγοροῦσαν, ὅτι τιμοῦσε καὶ προωθοῦσε σὲ ἀξιώματα ἄνθρωπον πονηρὸν καὶ ἀντιπαθῆ, στοὺς συμπολῖτες, ὁ Διόνυσος ἀπήντησε: «Ναὶ αὐτὸ ἔγινεν, ἀλλὰ προτιμῶ νὰ εἶναι αὐτὸς περισσότερο μισητὸς ἀπὸ ἐμέναν».

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Ἀγαθοκλέους
Ὅταν οἱ Ἰθακήσιοι κατηγοροῦσαν τοὺς ναῦτες τοῦ Ἀγαθοκλέους καὶ ἔλεγαν, ὅτι τότε ποὺ ἐπετέθησαν κατὰ τῆς νήσου, ἥρπαξαν μερικὰ αἰγοπρόβατα καὶ τρόφιμα, ὁ Ἀγαθοκλῆς ἀπήντησε: «Λησμονεῖτε ὅτι ὁ δικός σας βασιλεύς, ὁ Ὀδυσσεύς, ὅταν ἦλθε στὸ δικό μας νησί, ὄχι μόνο ἐπῆρε μαζύ του τὰ πρόβατά μας, ἀλλὰ ἐτύφλωσε καὶ τὸν βοσκό τους;»

*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*~*

Φωτογραφία: Ἄγαλμα τοῦ Κρόνου, ἱστορικὸ πάρκο Schlosspark Lutzschena στὴν Λειψία

Λελιάτσος Πᾶνος

ἐπιμέλεια κειμένου Φιλονόη καὶ Φίλοι 

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

18 thoughts on “Ψεύδη γιὰ ἀνθρωποθυσίες στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα

  1. Αυτά τα διηγείται εκ των ιστορικών ο Φανίας ο Λέσβιος, ο οποίος ήταν φιλόσοφος και όχι άπειρος στα ιστορικά ζητήματα» (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ, 13)

    οι Σαλαμινομάχοι τού Χρυσού (;;;) Αιώνα τής αρχαίας Αθήνας, θυσίασαν πριν από τη Ναυμαχία τής Σαλαμίνας στον ανθρωποκτόνο δαίμονα Διόνυσο, τρία παλικάρια!«Ενώ ο Θεμιστοκλής προσέφερε κοντά στη ναυαρχίδα θυσία, του έφεραν τρεις αιχμαλώτους, οι οποίοι ήταν ωραιότατοι και στολισμένοι μεγαλοπρεπώς (…) Όταν τους είδε ο μάντης Ευφραντίδης, επειδή εκείνη την ώρα υψώθηκε από τα ιερά μεγάλη και λαμπρή φλόγα, τον συμβούλευσε να αρχίσει από τους νέους αιχμαλώτους και αφού προσευχηθεί, να τους θυσιάσει όλους στον Ωμηστή Διόνυσο. Έτσι, είπε, θα εξασφαλιστεί στους Έλληνες η νίκη συγχρόνως και η σωτηρία. (…) Και ο Θεμιστοκλής εξεπλάγη, (….) αλλά το πλήθος άρχισε με ομαδικές φωνές να επικαλείται τη βοήθεια του θεού, ωδήγησε βιαίως τους αιχμαλώτους στο βωμό και επέβαλε να εκτελεστεί η θυσία, όπως συμβούλευσε ο μάντης.

  2. Νομίζω ὅτι ἔχει δίκιο ο ioanis. Ἀνθρωποθυσίες σαφῶς γίνονταν στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα – περιστασιακῶς ὅμως καὶ ὄχι συστηματικῶς. Καὶ στὸν Ὅμηρο καὶ στὸν Ἡρόδοτο οἱ μαρτυρίες εἶναι σαφεῖς.

    • Στὸν Ὅμηρο; Ποῦ; Ὅσο γιὰ τὸν Ἡρόδοτο, μὲ ἐκεῖνο τὸ «νομίζω» ποὺ συχνότατα παραθέτει, δὲν ξέρω κατὰ πόσον μποροῦμε νὰ στηριχθοῦμε στὸν λόγο του.

    • Ὑπάρχει καὶ κάτι ἀκόμη, ποὺ δὲν περιλαμβάνεται στὸ παραπάνω κείμενον καὶ ἀφορᾶ στὶς (μὴ) ἀνθρωποθυσίες. Πρόκειται γιὰ τὸ ποιός, πότε, πῶς κρατοῦσε τὸν ἔλεγχο αὐτοῦ τοῦ τόπου. Κι ἀκριβῶς ἐπεὶ δὴ ἐμεῖς ὅλοι βασιζόμεθα μόνον σὲ «ἱστορικοὺς χρόνους» καὶ λοιπὲς (κοινῶς παραδεκτὲς) ἀπόψεις (κι ὄχι τεκμηριώσεις), καλὸ θὰ ἦταν νὰ ἀναθεωρήσουμε πολλὲς ἀπὸ τὶς ἀπόψεις αὐτές, διότι, πολὺ ἁπλᾶ (σκέτο κι ἀπολύτως!!!) οἱ ἝΛΛΗΝΕΣ (μὲ κεφαλαία γιὰ νὰ διαχωρίζονται ἀπὸ τοὺς ἑλληνοφώνους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ παρουσιάζοντο ὠς Ἕλληνες) οὐδέποτε εἶχαν λόγους νὰ κάνουν ἀνθρωποθυσίες. Αὐτὸ εἶναι ἀπολύτως ξεκάθαρο καὶ σαφὲς γιὰ δὲ μελετοῦν τὴν Ἱστορία δίχως ἀγκυλώσεις, μά, κυρίως, ἐπάνω καὶ πρῶτα ἀπὸ ὅλα, δίχως ἀλλοιωτικὲς προπαγάνδες κάθε λογῆς. Καὶ ἐπὶ τοῦ πρὸ κειμένου, ἐφ΄ ὅσον συζητῶ μὲ τὸν κο Μιχαλόπουλο, ἔγκριτό μας Ἱστορικό, τὸ ἐπισημαίνω διότι γνωρίζει καλλίτερα ἀπὸ ἐμέναν τὸ τί σημαίνει τὸ «ἀλλοιωτικὲς προπαγάνδες».
      Τέλος ἐφ΄ ὄσον οὔτως ἢ ἄλλως τὴν ἱστορία τὴν γράφει ὁ νικητής, καλὸ θὰ ἦταν νὰ μποροῦμε νὰ ἐντοπίζουμε, κάθε φορά, τὸν ἑκάστοτε νικητή, γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὸ πῶς, τὸ γιατί καὶ τὸ πότε ἀλλοιώθη, ὅταν κι ὅπως ἀλλοιώθη, κάποιο ἱστορικὸ δεδομένον.

    • δώδεκα δὲ Τρώων μεγαθύμων υἱέας ἐσθλοὺς
      χαλκῷ δηϊόων· κακὰ δὲ φρεσὶ μήδετο ἔργα·
      ἐν δὲ πυρὸς μένος ἧκε σιδήρεον ὄφρα νέμοιτο.
      ᾤμωξέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα, φίλον δ᾽ ὀνόμηνεν ἑταῖρον·
      χαῖρέ μοι ὦ Πάτροκλε καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισι·
      *************
      1ον. Τοὺς σφάζει ἐξαγριωμένος γιὰ τὴν δολοφονία τοῦ φίλου του. Δὲν τοὺς θυσιάζει ὡς ἀνθρωποθυσιαστής. Ἐπίσης δὲν διευκρινίζεται ἐὰν ἦσαν ἤδη αἰχμάλωτοι ἢ ἐὰν τοὺς ἔπιασε ἐπὶ τούτου, ἐνᾦ γνωρίζουμε πὼς ἔμαθε γιὰ τὸ φονικὸ ἐν ὅσῳ ἦταν στὴν σκηνή του.
      2ον. Κατόπιν τῆς σφαγῆς τους τοὺς πετᾶ στὴν πυρά. Ἡ ἀνθρωποθυσία γίνεται ἐπάνω σὲ βωμό, ὄχι δίπλα στὴν πυρὰ τοῦ νεκροῦ.
      3ον. Τὸ αὐτὸ τονίζω καὶ γιὰ τοὺς σκύλους. Οὔτε ἔτσι δηλώνει θυσία.

  3. Φιλονόη μου, ἡ θυσία πάντοτε κατέληγε σὲ πυρά. Ἐντάξει, βρὲ κορίτσι μου, αὐτὸ δὲν εἶναι θέμα γιὰ καυγά. Ὁ Ἡρόδοτος εἶναι σαφής… καὶ ἐγὼ ἐμμένω στὴν ἀρχική μου ἄποψη: γίνονταν ἀνθρωποθυσίες – περιστασιακῶς ὅμως καὶ ὄχι συστηματικῶς.
    Τὸ ἐρώτημα πάντως ποὺ ἀβιάστως ἀνακύπτει εἶναι τὸ ἑξῆς: Μήπως πρέπει ἐμεῖς νὰ ξανακαθιερώσουμε τὶς ἀνθρωποθυσίες; (‘Επιλεκτικῶς ἔστω…)

    • Ἐὰν ἐννοούσαμε τοὺς λόγους τελέσεως τῶν ἀνθρωποθυσιῶν θὰ τὸ ἐπανεξετάζαμε.

      Υ.Γ. Οἱ ἀνθρωποθυσίες στὸν πλανήτη ἀκόμη πραγματοποιῶνται, εἴτε μὲ ἄλλα προσχήματα εἴτε μὲ ἄλλα τελετουργικά.

    • Κι ὄχι, αὐτὸ τὸ ἀπόσπασμα, δὲν περιγράφει ἀνθρωποθυσία, ἀλλὰ κάτι ἄλλο. Ὅπως ἀνέφερα ἤδη, ἐφ’ ὅσον ἀγνοοῦμε τὰ αἴτια τῶν ἀνθρωποθυσιῶν δὲν μᾶς ἐπιτρέπει καὶ νὰ κρίνουμε αὐτὸ τὸ περιστατικό, διότι ἀναπαράγουμε ψευδεῖς εἰδήσεις κι ἀπόψεις, ποὺ τελικῶς «δικαιώνουν» αὐτοὺς ποὺ τὶς κάνουν.

  4. Ὅπως ἀναγράφεται σὲ σύνθημα (τοίχου) στὰ Ἐξάρχεια: “Νὰ δῶ τὸν πρετεντέρη μὲ τ’ἄντερα στὸ χέρι!”

  5. Ἤ σὲ ἄλλο σύνθημα, ἐπίσης τῶν Ἐξαρχείων, σὲ [χρονιάρες] μέρες Πάσχα: “Νὰ δῶ τὰ καθεστήκια στὴ σούβλα σὰν κατσίκια!”

  6. Φιλονόη μου, τὰ οὐρητήρια στὴν Ἑλλάδα πάντοτε θὰ εἶναι ρυπαρά, ἀκόμη καὶ ἐὰν τὰ καθαρίζουνε ὄχι ἕνας ἀλλὰ δέκα πέντε πρετεντέρηδες μαζί. Τὸ γιατί ἄγνωστον! Ἐγώ, βάσει τῶν πρόσφατων ἐξελίξεων στὶς σχετικὲς μὲ τὸ DNA ἐπιστῆμες, τείνω νὰ καταλήξω στὸ συμπέρασμα ὅτι γενικῶς οἱ ρυπαρὲς τουαλέττες εἶναι στὸ DNA τῶν νεοελλήνων… Γιὰ αὐτὸ καὶ μόνο στὴν Ἑλλάδα τὰ οὐρητήρια εἶναι -κατὰ κανόνα- ἑρμητικῶς κλειδωμένα, μὲ τὰ κλειδιὰ πάντοτε νὰ κρατάη κάποιος “κύριος Χρῆστος”, “κύριος Βασίλης” κ.ο.κ., ὁ ὁποῖος -ἐξυπακούεται!- εἶναι σταθερῶς κάπου ἀλλοῦ καὶ δὲν εἶναι γνωστὸ τὸ πότε θὰ καταφθάση νὰ ἀνοίξη τὴν πόρτα τοῦ παραδείσου (= τουαλέττας), διότι ἔχει “βρέξει/χιονίσει, ἄνθρωπος εἶναι δὲν μποροῦμε νὰ τὸν ζορίσουμε, θέλει κι αὐτὸς νὰ βγάλη τὸ ψωμί του” κ.λπ., κ.λπ.

  7. Ἐξ οὗ καὶ ὁ Δημήτρης Ψαθᾶς, δεκαετίες πρωτύτερα, ὅταν εἶχε προταθῆ ἡ ἀνέγερση ἀγάλματος κάποιου φιλέλληνος Ἀμερικανοῦ ἤ κάτι τέτοιο τελοσπάντων, εἶχε προτείνει μὲ ἄρθρο του στὴν ἐφημερίδα “Τὰ Νέα” νὰ διατεθοῦν τὰ χρήματα ποὺ ἀπαιτοῦνταν γιὰ τὸν ἀνδριάντα στὴν ἀσβεστόχριση κάθε τουαλέττας ἑλληνικοῦ χωριοῦ. Μετὰ κατάλαβε ὁ Ψαθᾶς ὅτι, καὶ ἐὰν ἐπιτυγχανόταν αὐτό, ἦταν θέμα χρονικοῦ διαστήματος βραχύτατου οἱ τουαλέττες νὰ γίνουν ἀκόμη χειρότερες ἀπὸ ὅ,τι ἦταν πρὶν ἀπὸ τὴν -ἐπιθυμητὴ- ἀσβεστόχριση. Καὶ ἡ σχετικὴ συζήτηση ἐκεῖ σταμάτησε.

  8. Καὶ μιὰ ὁ λόγος γιὰ τὰ οὐρητήρια: Εἶναι ἀπορίας ἄξιον τὸ γιατί οἱ παρ’ἡμῖν τουαλέττες, ἐνῶ τὶς κλεῖδες τους (ὅπως ἤδη ἐπισημάνθηκε) σταθερῶς κατέχει κάποιος -ἀπὼν ἐξυπακούεται- “κ.Περικλῆς/κ.Μπάμπης” κ.λπ., ἐπίσης σταθερῶς καὶ διαχρονικῶς εἶναι καταλερωμένες.
    Ἐξηγεῖται αὐτὸ βάσει τοῦ DNA; Ἐὰν ναί, ἀβιάστως θὰ καταλήξη κανεὶς στὸ συμπέρασμα ὅτι πράγματι “εἴμεθα ἔθνος ἀνάδελφον”. Καὶ τοῦτο, διότι στὴ μὲν Ἰταλία (ὁ λαὸς τῆς ὁποίας, βάσει τοῦ DNA πάντοτε, εἶναι συγγενής μας) “πρόβλημα τουαλέττας καθαρῆς” δὲν ὑφίσταται, ἐνῶ στὴν Τουρκία (οἱ λαοὶ τῆς ὁποίας, πάντοτε κατὰ τὸ DNA εἶναι συγγενεῖς μας), σὲ τουαλέττες ποὺ -λόγω τῆς DNAϊκῆς συγγένειας Ἑλλήνων καὶ Τούρκων- ἐμφανῶς κινδυνεύουν νὰ ρυπανθοῦν, εἶναι στημένος ἕνας θηριώδης τύπος ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ σύ, ὁ ἐπισκέπτης, οὐρήσης ἤ κάνης κάτι ἄλλο τελοσπάντων, μπαίνει μέσα, ἐξετάζει σὲ τί κατάσταση ἄφησες τὸ οὐρητήριο ἤ τὴ λεκάνη καί, ἐὰν ἔχης ρυπάνει τὸν χῶρο, σοῦ ἐπιβάλλει πρόστιμο (μικρὸ μὲν ἀλλὰ τσουχτερὸ δέ).
    Τὸ συμπέρασμα; Τὸ εἴπαμε: Εἴμεθα ἔθνος ἀνάδελφον!

Leave a Reply