α. Ο Ανθρωπολόγος Πουλιανός

Το 1965, νέος τότε και φοιτητής της Παντείου, έλαβα μια πρόσκληση από τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» για μια διάλεξη που θα γινόταν από τον Ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό με θέμα: «ΚΡΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΥΤΩΝ». Από τη διάλεξη αυτή είχα κρατήσει ένα γεγονός που μου είχε κάνει εντύπωση, ότι δηλαδή οι Σφακιανοί και οι Μαυροβούνιοι ήσαν κατά μέσον όρο υψηλότεροι άνδρες της Ευρώπης.

Από τότε είχε φυτευθεί μέσα μου το ενδιαφέρον και η περιέργεια για να μάθω ποιοι είμαστε εμείς οι Κρητικοί, πώς βρεθήκαμε στο Νησί και ποιοι είναι οι πρόγονοί μας.

Γράφοντας πρόσφατα το βιβλίο μου «Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΠΠΑ» βρήκα αρκετά στοιχεία για τον παραπάνω προβληματισμό μου, όμως υπήρχαν και περισσότερα, τα οποία θα κατέγραφα εάν καθυστερούσα την έκδοση του βιβλίου κατά ένα χρόνο.

Έπρεπε να περάσουν 45 χρόνια από τη διάλεξη αυτή του Άρη Πουλιανού για να απαντηθούν τα ερωτήματα που με βασάνιζαν. Πρόσφατα βρέθηκα στην Χαλκιδική στο σπήλαιο των Αρχανθρώπων, στα Πετράλωνα.

Η έκπληξή μου έγινε μεγάλη όταν η ξεναγός του σπηλαίου μας παρουσίασε πριν από την είσοδό μας, τον πρωτομάστορα της εξερεύνησης, τον Άρη Πουλιανό!!!

Στα 87 χρόνια του με ξάφνιασε η ζωντάνια και το βλέμμα του και όταν τον πλησίασα και του ανέφερα ότι ήμουν παρών στην αίθουσα του «Παρνασσού» το 1965 στη διάλεξή του για την καταγωγή των Κρητών, χαμογέλασε και μου λέει: «Πρέπει να είσαι Κρητικός».

Με τράβηξε λίγο παραπέρα από το γκρουπ και μου ψιθυρίζει σιγά: «Μάλλον με είχες για πεθαμένο» και γέλασε. «Άκου λοιπόν Γιάννη», συνέχισε ο Πουλιανός, «μια και όπως μου λες ασχολείσαι με την ιστορία του τόπου σου που και εγώ ασχολήθηκα, σου λέω τούτο: Το φιλότιμο και η φιλοξενία των Κρητικών, τη λεβεντιά και τη ντομπροσύνη τους δεν τη συνάντησα πουθενά και έχω γυρίσει όλη την Ευρώπη, τη Ρωσσία, την Ιαπωνία και έχω ασχοληθεί και συναναστραφεί με όλους τους ανθρώπους αυτών των χωρών και κατά μεγάλα χρονικά διαστήματα. Λίγο σας μοιάζουν οι Καυκάσιοι».

Δεν είχαμε χρόνο να πούμε περισσότερα παρά το ενδιαφέρον που είχαμε και οι δυο. Αυτός για να ρωτήσει για την Κρήτη και για τους ανθρώπους της και εγώ για την έρευνά μου.

Βγάλαμε μια φωτογραφία και με παρακάλεσε να του στείλω και εκείνου μια και να γράψω για τη συνάντησή μας αυτή γιατί: τον γέμισα με αναμνήσεις και νοσταλγία και αναβίωσαν μέσα του πολλές μνήμες!!!

Αγκαλιαστήκαμε λες και γνωριζόμασταν από χρόνια και μου έδωσε το βιβλίο του που γράφει για την «Καταγωγή των Κρητών», το οποίο έχει αφιερώσει «στο λαό της Κρήτης».

Διαβάζοντας και αυτό το βιβλίο έμαθα όσα είχα επιθυμήσει να μάθω τώρα και 50 χρόνια. Δεν γράφονται βέβαια σε δυο-τρεις σελίδες, όμως οι επισημάνσεις αξίζουν τον κόπο να γραφούν και να διαβαστούν, γιατί πιστεύω ότι οι Κρητικοί πρέπει να ξέρουν για την καταγωγή τους.

β. Εμφάνιση των πρώτων ανθρώπων στην Κρήτη

Τεκμηριωμένα πάντως οι Κρητικοί είναι αυτόχθονες και την περίοδο του ανωτέρου Μειοκαίνου (11-13 εκατομ. χρόνια) εμφανίζεται ο όρθιος Άνθρωπος όπως δείχνουν τα λίθινα εργαλεία που πρωτοβρήκαν τα μέλη της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδας στην περιοχή της Φαιστού στο Βιγλοτόπι και στην περιοχή του Αιγαίου, άρα η Κρήτη συμπεριλαμβάνεται και αυτή στο Ανθρωπογενές της γης μας (δηλ. 10 εκατομ. χρόνια).

Σε ένα σημείο του βιβλίου του ο Άρης Πουλιανός αναφέρει ότι κατά την Κατοχή οι Ιταλοί πήραν από την Κρήτη ένα ανθρώπινο κρανίο 50.000 χρόνων που σήμερα ευρίσκεται στο Πανεπιστήμιο τα Μπολόνια και πρέπει κάποιος αρμόδιος φορέας να ζητήσει τον επαναπατρισμό του, για την μελέτη του.

Αυτά ως προς την εμφάνιση των πρώτων ανθρώπων στην Κρήτη. Τα ανθρωπολογικά γνωρίσματα των Κρητικών αναγράφονται με λεπτομέρειες στο βιβλίο, δηλαδή το ανάστημα, το μήκος και το πλάτος της κεφαλής, ο κεφαλικός δείκτης, το φυσιογνωμικό και μορφολογικό ύψος του προσώπου, το χρώμα των ματιών και του δέρματος, τα χείλη, το μέτωπο, τα αυτιά, τα δόντια και πολλά άλλα, μάλιστα και κατά τα διαμερίσματα της Κρήτης.

 Με την ωκεανογραφική και παλαιογραφική μελέτη του Αιγαίου, η Κρήτη διατηρεί περίπου το ίδιο σχήμα με το σημερινό από την περίοδο του Κατώτερου Πλειοστόκαινου, δηλαδή πριν ένα εκατομμύριο χρόνια. Όμως η ύπαρξή της φθάνει στην περίοδο του Αν. Μειοκαίνου, όπως αναφέρω παραπάνω αλλά απλώς δεν γνωρίζουμε τότε το σχήμα της.

Όταν σχηματίσθηκε νησί δεν υπήρχε βέβαια ο άνθρωπος, ούτε ο πρόγονος του Παλαιοάνθρωπου, ή Άνθρωπος του Νεάντερταλ, αλλά ήλθε στην Κρήτη απ’ έξω δηλαδή από τη θάλασσα. Πότε όμως φθάνει στη θάλασσα του Αιγαίου από την Ηπειρωτική Ελλάδα είναι δύσκολο να διαπιστωθεί.

Στο Αιγαίο οι άνθρωποι ταξίδευαν και πριν από το 10.000 π.Χ, δηλαδή στη Μεσολιθική εποχή, άρα ταξίδευαν και στην Κρήτη.

Στη Νεολιθική εποχή βρέθηκαν σκελετοί της τέταρτης χιλιετίδας στο Κουμαρόσπηλο του Νομού Χανίων, αλλά και στη Γρα-Λυγιά δυτικά της Ιεράπετρας. Ο πληθυσμός της Κρήτης σύμφωνα πάντοτε με τα διάφορα ευρήματα, αυξάνεται κατά πολύ την Τρίτη χιλιετίδα π.Χ.

Στην εποχή του Χαλκού την τρίτη έως την δεύτερη χιλιετίδα, τα ευρήματα πολλαπλασιάζονται μέχρι και την Υστερομινωική εποχή, δηλαδή των Τρωικό πόλεμο. Το 2000 π.Χ. στη Μεσομινωική περίοδο, η διαμόρφωση του ανθρωπολογικού τύπου, ολοκληρώνεται, τύπο που συναντάμε μέχρι σήμερα στην Κρήτη.

Στην Υστερομινωική περίοδο εξετάζονται τα κρανία που έχουν βρεθεί και συναντάμε την μεγαλύτερη βραχυκρανία, άρα αυτή δεν ήλθε από τους Δωριείς. Στη Μεσο-Υστερο-μινωική περίοδο δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία, όμως με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι δεν έλαβε χώρα μαζική μετανάστευση ανθρώπων διαφορετικού ανθρωπολογικού τύπου στην Κρήτη, γιατί ο λαός της δεν άλλαξε ανθρωπολογικά.

Τους Αχαιούς, Δωριείς, Αιολείς τους γνωρίζουμε μόνο ιστορικά σαν Ελληνικά φύλα.

 Ο Αιγαιακός τύπος που χαρακτηρίζει τους Κρητικούς, έχει τις ρίζες του στη Προνεολιθική εποχή και από τότε μέχρι σήμερα με μικρές διακυμάνσεις παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτος.

Έρχονται Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Λατίνοι, Τούρκοι μα η Κρήτη ζει με τα ήθη και τα έθιμά της, με τις παραδόσεις της και δεν «εκπολιτίζεται» από κανέναν απ’ αυτούς. Αυτό υποστηρίζουν και ο Άγγλος Χωνς και ο Γερμανός Λουσσάν ότι δηλαδή η επίδραση των παραπάνω κατακτητών στον πληθυσμό της Κρήτης ήταν μικρή.

Τόσο ο Άγγλος Χωνς που ασχολήθηκε πρώτος όσο και οι επόμενοι υποστηρίζουν ότι όλοι που πέρασαν από την Κρήτη αφομοιώθηκαν. Μπορεί από χωριό σε χωριό και από επαρχία σε επαρχία να υπήρχαν παραλλαγές στα ήθη και έθιμα, όμως δεν χωρεί αμφιβολία ότι όλο το νησί αποτελεί μια Εθνογραφική ενότητα, γεγονός που υποστηρίζει με πείσμα και ο Ανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός.

Η ανθρωπολογία που συγκρίνει τα στοιχεία της Παλαιοανθρωπολογίας, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι Κρητικοί είναι αυτόχθονες της λεκάνης του Αιγαίου, τουλάχιστον από την Μεσολιθική εποχή.

Οι Κρητικοί πριν από την Πρωτομινωική και Μεσομινωική εποχή δεν άλλαξαν καθόλου σ’ ένα διάστημα δηλαδή που πλησιάζει τουλάχιστον τα έξι χιλιάδες χρόνια και σύμφωνα με τα ανθρωπολογικά δεδομένα υποστηρίζεται ότι οι Μινωίτες μίλαγαν Ελληνικά και ότι η δυναστεία τους ήταν και αυτή αυτόχθονης καταγωγής.

Τελειώνοντας, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας, ότι οι πρώτοι Βασιλείς της Κρήτης δεν ήσαν Μινωίτες¹, τότε η Ελληνική γλώσσα ήταν γνωστή ακόμα 500-600 χρόνια πριν τους Μίνωες.
Σημείωση.

Ο Άρης Πουλιανός γεννήθηκε στην Ικαρία το 1924. Σπούδασε Βιολογία στις Η.Π.Α. και Ανθρωπολογία στην Σ. Ένωση. Για τη διατριβή του: «Η Προέλευση των Ελλήνων» του απενεμήθη ο τίτλος του διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Διετέλεσε αρχηγός αποστολών της Ανθρωπολογίας στην Βουλγαρία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, Γεωργία, Αρμενία, στον Καύκασο, στο Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν, Ιαπωνία, κ.λπ.

Το 1965 έγινε αντιπρόεδρος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Είναι ιδρυτής της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος (1971) και της Ειδικής Υπηρεσίας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του υπ. Πολιτισμού (1977). Το 1987 έγινε ενεργό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Ν. Υόρκης. («ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΠΠΑ»: Γιάννη Κασωτάκη, σελ. 34-35)  

πρώτη δημοσίευσις 6 Σεπτεμβρίου 2011