Ὥρα νά ἐκμεταλλευθοῦμε τόν Παρθενώνα;

Βλέπω ὅτι εἶστε πολλοὶ ποὺ συζητᾶτε σοβαρὰ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ γίνῃ ἡ Ἀκρόπολις πασαρέλλα. (Γιὰ τοὺς Τούρκους στὴν Ἁγια-Σοφιὰ ποὺ ἔκαναν τὸ ἴδιο, καὶ τοὺς Ἄγγλους ποὺ ἔκαναν τσιμπούσια στὴν αἴθουσα τῶν κλοπιμαίων, φωνάζαμε, ἔτσι;)
Τί νά πῶ! 
Ἄντε, καὶ τὴν Τσικνοπέμπτη, σήμερα, στὴν Ἀκρόπολι ῥὲ παιδιά! Ἄλλωστε τὸ ἔχουμε ξανακάνει. Γιὰ νὰ «διαφημισθοῦμε» στοὺς ξένους πάντοτε. Παρθενῶνα ἔχουμε νὰ πουλήσουμε· τί ἄλλο ἔχουμε;…

Στὴν εἰκόνα, ἡ μνημονιακὴ κυβέρνησις Καλλέργη δεξιώνεται τὴν Τρόικα (Ἀγγλογάλλους ἀξιωματικούς) στὸν Παρθενῶνα, 10 Ἰουνίου 1854. Χαρακτηριστικὸ δεῖγμα τῆς ἐκ γενετῆς ὑποτελείας τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους.

Χασαποταβέρνα ὁ «Παρθενών» ἐπεὶ δὴ …ξεχνᾶμε!!!

Ἐποχὴ καὶ πρωτογόνου ἀφελείας, βεβαίως – νὰ κρίνουμε μὲ τὰ μέτρα τῆς ἐποχῆς. Σήμερα θὰ ἦταν ἀδιανόητον. Ἀλλὰ πόση διαφορά ἔχει ὁ (μή) σεβασμός πού δείχνουμε στήν κληρονομιά μας σήμερα; (Κωπηλατοδρόμιον Μαραθῶνος, κατάχωσις Βωμοῦ 12 θεῶν, ἀφύλακτοι ἀρχαιολογικοὶ χῶροι καὶ ἐγκατάλειψίς τους στοὺς ἀρχαιοκαπήλους, ὑποστελέχωσις μουσείων κ.λπ. κ.λπ. – οὔπς, αὐτὴ τὴν φράσι τὴν εἶχα γράψη παλιά· συμπληρώνω: Ἐξοβελισμὸς ἀρχαίων ἑλληνικῶν, Ἐπιταφίου καὶ Ἀντιγόνης ἀπὸ τὰ σχολεῖα, συζήτησις γιὰ Gucci κ.λπ. παρδαλὰ στὴν Ἀκρόπολι κ.λπ. κ.λπ.).
Τί θέλω νά πῶ;
Ὁ ἀπαίδευτος βοσκὸς τοῦ 18ου αἰῶνος, ποὺ προσφέρει τυρὶ καὶ ψωμὶ στὸν ξένο περιηγητὴ ἐπάνω στὰ ἀρχαῖα λιθάρια, εἶναι πολὺ πιὸ σεβαστικὸς -ἴσως μάλιστα αὐτὸς ἀκριβῶς εἶναι σεβαστικός- ἀπὸ τὸν σημερινὸ τάχα πεπαιδευμένο νεοέλληνα, ποὺ βλέπει τὰ ἴδια λιθάρια ὡς ἐμπορεύσιμα καὶ μόνον ἀντικείμενα.

Στὴν συγκεκριμένη περίπτωσι τοῦ Καλλέργη, ὅμως, τὸ 1854, δὲν ἦταν μόνον αὐτό, βεβαίως. Εἴχαμε ξένη κατοχή, ὅπως ἀναφέρεται καὶ στὸ ἄρθρο (βλ. παραπομπὴ στὸ σχόλιο). Τὸ γεῦμα προσεφέρθη ἀπὸ τὴν κατοχικὴ κυβέρνησι πρὸς κατευνασμὸν τῶν ἀγγλογαλλικῶν δυνάμεων κατοχῆς, οἱ ὁποῖες εἶχαν ἐπέμβη πρὸς συνετισμὸν τοῦ βασιλέως Ὄθωνος. Καὶ ἤδη τότε ἡ προσβολὴ τοῦ αἰσθήματος τῶν Ἑλλήνων πολιτῶν καὶ οἱ ἀντιδράσεις ἦταν μεγάλες.

(Μοῦ εἶχε κάνει φοβερὴ ἐντύπωσι αὐτὴ ἡ λιθογραφία, καὶ τὴν εἶχα σαρώση ἀπὸ τὸν «Παρθενῶνα» τῶν ἐκδόσεων Μέλισσα. Τὸ ἄρθρο δημοσιεύθηκε, καὶ τὸ ἀποθήκευσα ἐπίσης, πολὺ ἀργότερα.)

 Μπουρλᾶς Φειδίας

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Αθηνά» της 7ης Ιουνίου 1854 (αρ. φύλλου 2116). «Τὴν προσεχὴ Πέμπτην ὁ στρατηγὸς Καλλέργης δίδει μεγαλοπρεπὲς γεῦμα ἐν τῷ Παρθενῶνι τῆς Ἀκροπόλεως, παιανιζούσης τῆς στρατιωτικῆς μουσικῆς τοῦ Ἑλληνικοῦ, τοῦ Ἀγγλικοῦ καὶ τοῦ Γαλλικοῦ στρατοῦ. Εἶνε δὲ προσκεκλημένοι εἰς τὸ γεῦμα τοῦτον 150 ἄτομα τῆς ὑψηλῇς περιῳπῆς, ἐν οἷς καὶ οἱ ἀξιωματικοὶ τοῦ Ἀγγλογαλλικοῦ στρατοῦ. Τὸ γεῦμα θέλει δοθῇ κατὰ τὴν 2 μ.μ. ὥρα καὶ θέλει διαρκέσῃ μέχρι τῆς ἐσπέρας, ὅτε ἡ εἴσοδος τῆς Ἀκροπόλεως θέλει ἐπιτραπῇ ἐλευθέρας εἰς πάντας».

Δύο ημέρες αργότερα, ο «Αιών» (9 Ιουνίου 1854, αρ. φύλλου 1497) δημοσιοποίησε την κριτική του: «Αὔριον γίνεται τὸ συμπόσιον ἐν τῷ Παρθενῷνι, τῆς Ἀκροπόλεως. Ἔπρεπεν, ὥστὲ ἐπὶ τῆς ξενικῆς κατοχῆς νὰ προσγίνῃ μεθ΄ὅσων ἄλλων ὕβρεῳ τῆς ἐθνικῆς τιμῆς καὶ ἡ βεβήλωσις αὕτη τῶν λειψάνων τῶν προγόνων ἡμῶν, ἔπρεπεν, ὥστέ τινες ἐξ ἡμῶν νὰ δεχθῶσι καὶ τῶν Τούρκων χειρότεροι, κραιπαλοῦνται καὶ μεθύοντες ἐν τόπῳ, ὅπου ἄλλοτε οἱ πρόγονοι ἡμῶν ἐλάτρευον τὸν Θεόν των… Ἔπρεπεν, ὥστὲ Ἕλληνες λεγόμενοι νὰ συμποσιάσωσιν ἐν τόπῳ, τὸν ὁποῖον αὕτοι οἱ Τοῦρκοι ἐσεβάσθησαν, διότι καὶ αὐτοὶ τόπον προσκυνήσεως τοῦ Θεοῦ αὐτῶν τὸν ἐξέλεξαν, οἰκοδομήσαντες τσαμίον ἐν αὐτῷ. Ἀλλά ποία περί ἡμῶν ἰδέαν θέλουσι συλλάβει οἱ Ἄγγλοι ἀξιωματικοί καί οἱ Γάλλοι, βλέποντες ἡμάς τούς Ἕλληνας, συνευωχούντας μετ’ αὐτῶν ἐν τόπῳ, τὸν ὁποῖον ἐλήστευσαν καί τά στολίσματά του εἰσέτι κρατοῦσιν εἰς τά πόλεις των;…»Η κριτική ήταν, χωρίς αμφιβολία, δριμύα. Μα αυτό δεν πτόησε τις αρχές ούτε άλλαξε τον προγραμματισμό τους.

Η χρήση των αρχαίων μνημείων για ποικίλες εκδηλώσεις ξεκίνησε στην Ελλάδα σχεδόν μαζί με τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους. Η αρχή έγινε το 1829, όταν η Δ΄Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε στο αρχαίο θέατρο του Άργους. Από το 1837 ως το 1849, οι ετήσιες συνελεύσεις της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας πραγματοποιούντο στον Παρθενώνα, τον οποίον οι ιδρυτές της Εταιρείας θεωρούσαν τρόπον τινά «το σπίτι τους». Εκεί πραγματοποιήθηκε χρόνια αργότερα, το 1905, η έναρξη του Α΄ Διεθνούς Αρχαιολογικού Συνεδρίου. Ακολούθησαν κι άλλες εκδηλώσεις, καθώς επί μακρόν δεν υπήρχαν σταθερά κριτήρια για την χρήση των μνημείων.

Μα η φανταχτερή γιορτή του Καλλέργη ήταν μοναδική. Η χρήση του Παρθενώνα ως εστιατορίου και αίθουσας γλεντιού για Αγγλογάλλους στρατιωτικούς και ορισμένους φουστανελάδες ήταν αναμφισβήτητα ένα ασυνήθιστο θέαμα που προκαλούσε διπλά. Καταρχάς, η χρήση του χώρου για αναψυχή θεωρείτο μεγάλη ασέβεια, υπερβαίνουσα ακόμα και τις απρέπειες των κατά καιρούς κατακτητών. Ακόμα περισσότερο βάραινε στη συνείδηση των πολιτών το γεγονός πως στο «ἐπὶ τοῦ Ἑμβαδοῦ τοῦ ναοῦ τοῦ Παρθενῶνος κραιπαλῶδες συμπόσιον» συμμετείχαν ο ίδιος ο Υπουργός και η συνοδεία του. Έπειτα, ήταν οι λεπτομέρειες που ενοχλούσαν ιδιαιτέρως. Στο συμπόσιο, το οποίο παρατέθηκε «ἐπὶ ἐκτεταμένης τραπέζης, ὑπὸ σκηνὴν καὶ δαπάναις τοῦ Ἑλληνικοῦ Δημοσίου», έγιναν και προπόσεις, όπως ζητήθηκε από τους πρέσβεις της Αγγλίας και της Γαλλίας στην Αθήνα. Από αυτές, η πρώτη έγινε υπέρ του Αυτοκράτορα των Γάλλων, η δεύτερη υπέρ της Βασίλισσας της Αγγλίας, η τρίτη υπέρ της Αγγλο-Γαλλο-Τουρκικής συμμαχίας και η τετάρτη «υπέρ του εξευγενισμού της Ανατολής», υπονοώντας, βεβαίως, την Ελλάδα με ιδιαίτερα άκομψο τρόπο.

Πίσω από την εύλογη κριτική για το μεγαλοπρεπές συμπόσιο σοβούσε η οργή των Ελλήνων για το πρόσωπο και τα κίνητρα του στρατηγού Καλλέργη. Το γεύμα στον Παρθενώνα λογιζόταν ως μια εμβληματική εκδήλωση σε μια σειρά πρόσφατων εθνικά μειωτικών πράξεων.

Ας θυμηθούμε την ιστορία. Λίγο νωρίτερα, στις 13 Μαΐου, στρατιωτικές δυνάμεις της Γαλλίας και της Αγγλίας είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους την Αθήνα και τον Πειραιά, ως αντίποινα για την στάση του Όθωνα, ο οποίος, στο πλαίσιο της ρωσσοτουρκικής συρράξεως, ενεθάρρυνε την εξέγερση των Ελλήνων σε περιοχές που βρίσκονταν υπό Οθωμανική κατοχή, όπως η Θεσσαλία, η Ήπειρος και η Μακεδονία. Η ελληνική στάση, υποκινημένη από την «Μεγάλη Ιδέα», αντιστρατευόταν τα συμφέροντα των Ευρωπαίων καθώς κρατούσε καθηλωμένες στην Ελλάδα σημαντικές δυνάμεις των Οθωμανών. Παρά τα επανειλημμένα διαβήματα για την απόσυρση των ελληνικών στρατευμάτων από τα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο Όθων δεν άλλαξε στάση. Οι πρεσβευτές της Αγγλίας και της Γαλλίας επέδωσαν στον βασιλιά τελεσίγραφο και μετά την λήξη του αποβιβάσθηκαν στον Πειραιά 2.000 στρατιώτες. Ο Όθων αναγκάσθηκε να αποσύρει τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα από τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να διακηρύξει την ουδετερότητα της Ελλάδας στον πόλεμο.

Μεταξύ άλλων, οι ξένες δυνάμεις έπαυσαν την Κυβέρνηση του Αντωνίου Κριεζή και επέβαλαν νέα υπό τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Επέβαλαν, επίσης, να δοθεί το Υπουργείο Στρατιωτικών στον Δημήτριο Καλλέργη, πολιτικό αντίπαλο του Μαυροκορδάτου από τα γεγονότα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Η κυβέρνηση αυτή, γνωστή και ως «Υπουργείο Κατοχής», παρέμεινε στην εξουσία ως τα τέλη Σεπτεμβρίου του 1855, οπότε αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του Δημητρίου Βούλγαρη.

Σε αυτές τις συνθήκες, ο Καλλέργης αναζητούσε τρόπους να ικανοποιήσει τους Αγγλογάλλους. Προς τούτο προσκάλεσε στο εντυπωσιακό γεύμα τους αξιωματικούς του στρατού κατοχής που είχε καταλάβει τον Πειραιά. Όπως ανέφερε σχετική εγκύκλιος, δημοσιοποιημένη στις 2 Ιουνίου, ο Υπουργός κήρυσσε «πρὸς ἁπάσας τὰς Στρατιωτικὰς Ἀρχάς, ὅτι κύριον ἔργον τῆς πολιτικῆς τοῦ Ὑπουργείου, τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ μέρος, εἶναι νὰ ἑλκύσῃ ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος τὴν συμπαθείαν καὶ τὴν ὑπόληψιν ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν μεγάλων τῆς Εὐρώπης Δυνάμεων». Ήταν μια από τις πρώτες ενέργειες «δημοσίων σχέσεων» της νέας κυβερνήσεως που δεν είχε κλείσει ούτε μήνα στην εξουσία ωστόσο έδειχνε τις επιλογές της. Και, όπως έμελλε να γίνει αρκετές φορές στα επόμενα χρόνια – αν και συνήθως με κομψότερο τρόπο- επιστρατεύονταν προς τούτο η αρχαιότητα και τα μνημεία της.

Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος υπερθεμάτιζε. Στο ρεπορτάζ της επομένης ημέρας, η «Αθηνά» (11 Ιουνίου 1854, αρ. φ. 2120) αναφέρει πως οι 250 καλεσμένοι έμειναν ιδιαιτέρως ευχαριστημένοι, τα εδέσματα ήταν «ἐκλεκτὰ καὶ σπάνια», τον χώρο φώτισαν 1.000 πυρσοί που παρείχε ο δήμαρχος, ο στρατηγός φορούσε την επίσημή του στολή -όλα ήταν εξαιρετικά. Όσο για τον σκοπό της εκδηλώσεως, γράφει χαρακτηριστικά: «Μὲεὐχαρίστησίν μας δὲ εἴδομεν ὅτι διὰ τοῦ συμποσίου τούτου οἱ ἀξιωματικοὶ τοῦ ἡμετέρου στρατοῦ συναδελφώθησαν στενώτατα μετὰ τῶν Ἀγγλογάλλων ἀξιωματικῶν, μεθ΄ ὧν κατῆλθον εἰς τὴν πόλιν καὶ συνδιεσκέδασαν εἰς τὰ καφενεία τῆς πρωτευούσης».

Όμως αυτή ήταν η μία όψη του νομίσματος. Οι περισσότερες από τις αθηναϊκές εφημερίδες αντανακλούσαν τις αρνητικές αντιδράσεις των πολιτών για τον ευτελισμό του μνημείου. Διότι ναι μεν ο Παρθενώνας δεν υπέστη κάποιαν φθορά, επλήγησαν όμως η ιδέα του μνημείου και οι αξίες που αυτό αντιπροσώπευε. Κι αυτό βάρυνε σημαντικά το κλίμα των ημερών.

Το γεύμα στον Παρθενώνα ήταν ένα από τα πρώτα υποτιμητικά γεγονότα μιας δύσκολης περιόδου για την Ελλάδα. Εκτός από την -ενοχλητική αφ΄εαυτής- παραμονή τους στην Αθήνα, οι ξένοι στρατιωτικοί αναμίχθηκαν στην εσωτερική πολιτική, παρέλασαν θριαμβευτικά μπροστά από τα ανάκτορα, συνέλαβαν αντικαθεστωτικούς δημοσιογράφους και κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις αντιπολιτευομένων εφημερίδων, όπως ο «Αιών». Με άλλα λόγια, έκαναν πολλά για να προκαλέσουν την αντιπάθεια των Αθηναίων. Η χαριστική βολή ήρθε όταν ένα από τα γαλλικά μεταγωγικά έφεραν από την Κριμαία στην Αθήνα την χολέρα που κυριολεκτικά «θέρισε» την πόλη, προκαλώντας τον θάνατο 3.000 κατοίκων της. Όλα αυτά όξυναν την αντιπάθεια των πολιτών, συρρίκνωσαν την όποια δημοφιλία μιας κυβερνήσεως που ουδέποτε υπήρξε αγαπητή και συνέβαλαν στην αλλαγή της έναν χρόνο αργότερα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Β. Χ. Πετράκος, «Γεύμα στον Παρθενώνα (Πέμπτη, 10 Ιουνίου 1854)», Ο Μέντωρ, τ.2.6 (1989), 30-32
  • Β.Χ. Πετράκος, Πρόχειρον Αρχαιολογικόν 1828 – 2012 (Αθήνα 2012)
  • E. Richardson, Classical Victorians: Scholars, Scoundrels and Generals in Pursuit of Antiquity (Καίμπριτζ 2013)
  • Π. Τουρνικιώτης, Παρθενώνας, η ακτινοβολία του στα νεώτερα χρόνια (Αθήνα 1994)
  • «Military Fête at Athens», Illustrated London News, 15 Ιουλίου 1854, σελ. 2

«Μεγαλοπρεπὲς γεῦμα ἐν τῷ Παρθενῶνι τῆς Ἀκροπόλεως»

Ἀποποίηση εὐθύνης

Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.

2 thoughts on “Ὥρα νά ἐκμεταλλευθοῦμε τόν Παρθενώνα;

  1. Όποιος μπορεί να ορίσει μια τιμή για τον Παρθενώνα μπορεί να πουλήσει και τη μάνα του και τον πατέρα του…
    Αν βάλεις σε μια μαϊμού να διαλέξει μεταξύ ενός διαμαντιού και μιας μπανάνας, κάθε φορά θα διαλέγει την μπανάνα. Δεν έχει την ικανότητα να καταλάβει πόσο αξίζει ένα διαμάντι και το απορρίπτει. Το διαμάντι δεν παίρνει την απόρριψη προσωπικά. Ούτε προσπαθεί να μοιάσει με μπανάνα για να μην αρέσει στις μαϊμούδες. Είναι διαμάντι
    http://tripioevro.blogspot.gr

    Ως εκ τούτου

    Tο Βρετανικό Μουσείο νοικιάζει αίθουσες για κοσμικές και επιχειρηματικές συνάξεις. Μεταξύ αυτών και η αίθουσα με τα Γλυπτά του Παρθενώνα, όπως ενημερώνεται κανείς από την επίσημη μπροσούρα του Μουσείου. Σύμφωνα με τον τιμοκατάλογο, οι τιμές ξεκινούν από 7.000 λίρες για απλή ρεσεψιόν, ενώ υπάρχει και η επιλογή του καθιστού δείπνου που κοστίζει 12.000 λίρες. Η προσφορά περιλαμβάνει επίσης πακέτα των 250 ατόμων.
    https://www.theguardian.com/uk/1999/nov/08/davidhencke

    • Δυστυχῶς εἶναι πολὺ χειρότερα. Ἐὰν συνυπολιγίσῃς πὼς στὶς ἴδιες αἴθουσες διδάσκονται παιδιὰ ἀρχαία ἑλληνικά, τότε συζητᾶμε γιὰ τὴν ὑψίστη Ὕβριν!!!

Leave a Reply to ASXETOSCancel reply