Ἕνα μονότονο διαπεραστικὸ «ντὶν ντὶν ντὶν» ἀκούγεται κάθε φορὰ ποὺ ἕνας ἐπιβάτης περνᾶ «λαθραία» τὶς μπάρες στὸ μετρὸ ἢ τὸν ἠλεκτρικό, χωρὶς νὰ «σαρώσῃ» τὸ εἰσιτήριο ἢ τὴν κάρτα του στὴν εἰδικὴ ὀθόνη τῆς μεταλλικῆς γκουμούτσας.

Ποιά ὅμως ἡ χρησιμότης αὐτῆς τῆς ἀκουστικῆς ἐνοχλήσεως; Δὲν ὑπάρχει κάποιο ὄργανο ἀστυνομεύσεως ποὺ θὰ ἐλέγξη τὸν λαθρεπιβάτη στὴν ἀποβάθρα, ὅπως ὁ σεκιουριτὰς στὸ πολυκατάστημα. Ὁ καταναγκασμὸς δὲν ἔγκειται σὲ κάποια φυσικὴ βία ποὺ προλαμβάνει τὸ ἀδίκημα τὴν στιγμὴ τῆς τελέσεώς του. Ἑπομένως γιατί;

Ὁ ἦχος αὐτὸς λειτουργεῖ ὡς σημαῖνον καὶ ὑποκατάστατο μίας κοινωνικῆς ἀποδοκιμασίας. Ἡ ἀποδοκιμασία αὐτὴ εἶναι ἀκόμη ζητούμενο, ὄχι κάτι ποὺ ἔχει ἐμπεδωθῆ πλήρως στὴν συνείδηση τοῦ κοινοῦ. Ὁ σκοπός του εἶναι ἐκπαιδευτικός: στιγματίζει τὴν πράξη τῆς λαθρεπιβιβάσεως ὡς ἀντικοινωνικὴ καὶ ἀπαράδεκτο. Ἕνα ἠχητικὸ σύνθημα ποὺ ἀπευθύνεται στὴ φυσικὴ περιέργεια τῶν ὑπολοίπων ἐπιβατῶν, τῶν «νομιμοφρόνων», καλῶντας τους νὰ κυττάξουν πρὸς τὸν παραβάτη καὶ νὰ τὸν στιγματίσουν. Τὸ ἀποδοκιμαστικό τους βλέμμα εἶναι ἡ «ποινὴ» γιὰ τὴν πράξη του. Μία λάιτ διαπόμπευση ποὺ καθιστᾶ στιγμιαῖα τὸν παραβάτη ἐπίκεντρό της προσοχῆς καὶ τοῦ ἀσκεῖ ψυχολογικὴ πίεση, ὥστε νὰ συμμορφωθῇ καὶ νὰ πειθαρχήσῃ στοὺς κανόνες.

Ἡ ἀναλογία μὲ τὴν ἰδεολογικὴ ἔγκληση (interpellation), ἡ ὁποία ἀπευθύνεται σὲ ἕνα πρὸ-ἰδεολογικὸ ἄτομο καὶ τὸ παράγει ὡς ὑποκείμενο (subject) εἶναι προφανής. Θυμίζουμε ὅτι ἡ ἁπλουστέρα καὶ ἀρχετυπικὴ μορφὴ ἐγκλήσεως εἶναι τὸ «ἔι, ἐσύ!» ποὺ ἀπευθύνει ὁ ἀστυνόμος σὲ ἕναν διερχόμενο, ὁ ὁποῖος οὔτε κατονομάζεται οὔτε κατηγορεῖται (ἀκόμη) γιὰ μία συγκεκριμένη παράβαση. Χρειάζεται προσπάθεια γιὰ νὰ ἀντισταθῇς σὲ αὐτὸ τὸ ἀόριστο πλὴν τόσο ἐπιτακτικὸ κάλεσμα· οἱ περισσότεροι θὰ γυρίσουν τὸ κεφάλι αὐθόρμητα ἀπὸ φόβο («μήτι ἐγὼ εἰμὶ Κύριε;»), δέσμιοι μίας βαθειᾶς ὀντολογικῆς ἐνοχῆς ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴ συγκρότησή μας ὡς ὑποκειμένων τοῦ Λόγου.

Τὸ «ντὶν ντὶν» ποὺ βγάζουν τὰ ἀπαίσια ἀκυρωτικὰ μηχανήματα δὲν λειτουργεῖ ἀποτρεπτικὰ (ἐφ’ ὅσον ἡ παράβασις ἔχει ἤδη συντελεσθῆ καὶ δὲν ὑπάρχει κάποιο φυσικὸ πρόσωπο ἐντεταλμένο μὲ τὴν ἄμεσο ἐπιβολὴ τοῦ νόμου). Λειτουργεῖ περισσότερο ὡς προκαταβολὴ ποινῆς: ἕνας δυσάρεστος ἦχος ποὺ σκοπὸ ἔχει νὰ ἐνοχλήσῃ τὸν παραβάτη, περίπου ὅπως τὸ κορνάρισμα στὰ αὐτοκίνητα. Χρησιμοποιοῦμε τὴν κόρνα πολλὲς φορὲς ὄχι προειδοποιητικὰ / προληπτικὰ (π.χ. πρὶν διασχίσουμε μία διασταύρωση χωρὶς φανάρια) ἀλλὰ τιμωρητικὰ καὶ ἐκ τῶν ὑστέρων: ἕνα ὄχημα κινεῖται ἀργὰ στὴν ἀριστερὰ λωρίδα ἐμποδίζοντάς μας νὰ τρέξουμε· τὸ προσπερνοῦμε ἀπὸ δεξιὰ καὶ τὴν στιγμὴ τῆς προσπεράσεως κορνάρουμε ἐπίμονα γιὰ νὰ ἐκδικηθοῦμε τὸν βραδυποροῦντα ὁδηγὸ ἐκθέτοντας τὴν ἀντικοινωνικὴ συμπεριφορά του, ἡ ὁποία ἐγγράφεται ἐκείνη τὴν στιγμὴ στὸ συμβολικὸ σύμπαν.

Ἐξοργισμένος Ἕλλην