«Ἡ ἱστορία πρέπει νὰ εἶναι σχολεῖο καὶ ὄχι φυλακή. Ἡ βυζαντινὴ ἱστορία εἶναι ὁ τόπος τῆς κοινῆς ἀγάπης Ῥωσσίας καὶ Ἑλλάδος. Ὁ γάμος μὲ βυζαντινὴ πριγκίπισσα καὶ ἡ θεωρία ὅτι ἡ Μόσχα εἶναι ἡ 4η Ῥώμη, ἡ συνέχεια τοῦ Βυζαντίου, συνδέει τὶς δύο χῶρες μὲ ἀγάπη καὶ κατάνυξη ἀπέναντι σὲ μία μεγάλη ἱστορικὴ περίοδο ποὺ ἡ Δύσις μέχρι προσφάτως ἀγνοοῦσε».

Αὐτὰ ἐδήλωνε πρὸ ἡμερῶν  ὁ Ἕλλην ΥΠΕΞ Νῖκος Κοτζιᾶς, ἐνώπιον τοῦ Ῥώσσου ὁμολόγου του Σ. Λαβρῶφ.!

Μᾶς θύμισε ὅμως μίαν παλαιὰ ἱστορία – θρῦλο, πεπλεγμένη μὲ γεωπολιτικά, οἰκονομικὰ καὶ ἄλλα συμφέροντα, ἔχοντας ἀκόμη πολλοὺς καὶ μάλιστα φανατικοὺς πιστοὺς καὶ ὀπαδούς! Ὅλα ξεκίνησαν ὅταν ἡ Ζωὴ ἢ Σοφία Παλαιολογίνα, ποὺ ἔζησε τὸ 1455 – 1503, ἡ Μεγάλη Δούκισσα τῆς Μόσχας, ἡ μικροτέρα θυγατέρα τοῦ Θωμᾶ Παλαιολόγου καὶ ἀνεψιὰ τοῦ τελευταίου Αὐτοκράτορος τοῦ Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ’,  ἐγινε δευτέρα σύζυγος τοῦ Ἰβὰν Γ’ τῆς Ῥωσσίας.

Ὁ Ἰβὰν Γ΄ Βασιλίεβιτς , (1440 – 1505), ὁ ἐπονομαζόμενος Μέγας, ἦταν Μέγας Πρίγκηψ τῆς Μόσχας καθὼς καὶ Μέγας Πρίγκηψ πασῶν τῶν Ῥωσσιῶν», υἱὸς τοῦ Βασιλείου Β΄ τοῦ Τυφλοῦ καὶ τῆς Μαρίας Γιαρόσλαβνα τοῦ Μπορόβκ.

Ἔπεσε δὲ μαχόμενος γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία τῆς πατρίδος του, γεγονὸς ποὺ τοῦ προσέδιδε ἰδιαιτέρα αἴγλη μεταξὺ τοῦ φανατικὰ ὀρθοδόξων ὑπηκόων του.

Οὐσιαστικὰ ἔβαλε τὰ θεμέλια τοῦ ῥωσσικοῦ κράτους καὶ ὑπῆρξε ὁ πρῶτος τσᾶρος τῆς Ῥωσσίας

Ὁ Ἰβὰν Γ΄ λοιπόν, διεκήρυξε ὅτι μεταξὺ ἄλλων κληρονομεῖ καὶ τὸν δικέφαλο ἀετὸ τῶν Παλαιολόγων μὲ ὅ,τι αὐτὸς συνεπάγεται, τὸν ὁποῖο ἔκανε θυρεὸ δικό του καὶ τοῦ νεοσυστάτου βασιλείου του.
Ὁ δικέφαλος ἀετὸς δὲ ἀντικατεστάθη  ἀπὸ τὸ σφυροδρέπανο ἐπὶ σοβιετικοῦ καθεστῶτος καὶ ἀπεκαταστάθη σὲ ἐθνόσημο τῆς Ῥωσσίας, ὅταν αὐτὸ κατέῤῥευσε.

Ἐπίσης ὁ Ἰβὰν ἀνεκήρυξε τὴν Μόσχα σὲ Τρίτη Ῥώμη, ἀφοῦ ἡ Κωνσταντινούπολις, ἡ δευτέρα Ῥώμη, ὅπως εἶχε χαρακτηρισθῆ ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου, εὑρίσκετο ἤδη ὑπὸ ὀθωμανικὴ κατοχή. Διεκήρυξε ἀκόμη ὅτι τὰ πρωτεῖα τοῦ Οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου περιήρχοντο στὴν ἀρχιεπισκοπὴ τῆς Μόσχας, ποὺ πολὺ ἀργότερα ἀνεβαθμίσθη σὲ πατριαρχεῖο, μέχρις ὅτου νὰ ἀπελευθερωθῇ τὸ πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως καὶ νὰ σταματήσῃ τὸ καθεστὼς νὰ διορίζεται οἰκουμενικὸς πατριάρχης ἀπὸ ἔἕναν ἀλλόθρησκο ἡγέτη, ὅπως ἐχαρακτήριζε τὸν Ὀθωμανὸ σουλτᾶνο. Ἀπὸ τότε εἶναι ποὺ ξεκίνησε καὶ ἡ διαμάχη γιὰ τὰ πρωτεῖα μεταξὺ τῶν δύο πατριαρχείων.

Τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας θεωρεῖ ὅτι πλέον ἀνήκει στὴν πενταρχία τῶν Πατριαρχείων, ὅπως παλαιότερα αὐτὴ λειτουργοῦσε, καταλαμβάνοντας τὴν θέση τῶν Ῥωμαιο-καθολικῶν μετὰ τὴν ἔκπτωση τῶν τελευταίων ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πίστη.
Νὰ ἀναφερθῇ πὼς τὸ βασικὸ πολιτικὸ δόγμα «Μόσχα – Τρίτη Ῥώμη», διετυπώθη ἀπὸ τὸν μοναχὸ Θεόφιλο στὴν πόλη τοῦ Πσκὸφ (περίπου τὸ 1465 μὲ 1542).
Αὐτὴ ἡ ἰδεολογία προβαλεῖ τὴν ἀντήληψη, ὅτι τὸ κράτος τῆς Μόσχας εἶναι τὸ τρίτο κατὰ σειρὰ εὐλογημένο χριστιανικὸ βασίλειο ἐπὶ τῆς γῆς: «Ἡ πρώτη Ῥώμη, ἐκείνη τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, κατελύθη ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες βαρβάρους, ἡ Νέα Ῥώμη, ἡ Κωνσταντινούπολις, ὑπέστη τὴν θεία τιμωρία τῆς ἁλώσεως ἀπὸ τοὺς ἀπίστους, ἐπεὶ δὴ ἀπηρνήθη τὴν ὀρθὴ πιστὴ στὴν Σύνοδο τῆς Φεἀῥάρας/ Φλωρεντίας.
H Ὀρθόδοξη ὅμως ὁμολογία δὲν ἔσβησε μὲ τὴν πτώση τοῦ Βυζαντίου, ἀλλὰ θριαμβεύει τώρα στὴν Μόσχα, τὸ μοναδικὸ εὐλαβέστερο Χριστιανικὸ βασίλειο τῆς Οἰκουμένης».
Καὶ καταλήγει:
«Τέλος, να ὰ σημειωθῇ, πὼς ὁ Ἰβὰν ὁ Γ΄ τῆς Ῥωσσίας εἶχε ἀνακηρύξη τὴν Μόσχα σὲ Τρίτη Ῥώμη, ἀφοῦ ἡ Κωνσταντινούπολις, ἡ δευτέρα Ῥώμη, ὅπως εἶχε χαρακτηρισθῆ ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου,εὑρίσκετο ἤδη ὑπὸ Ὀθωμανικὴ κατοχή.
Καὶ ἡ μία καὶ ἡ ἄλλη Ῥώμη ἔπεσαν, ἡ τρίτη κρατᾶ ἀκόμη, καὶ μία τετάρτη δὲν θὰ ὑπάρξη.»

Μάλιστα γιὰ κάποιους, ὅπως τὸν Φιλόθεο, ἡ Μόσχα δὲν ἤταν μόνον ἡ «τρίτη» ἀλλά, πιὸ σημαντικά, ἡ «ἐσχάτη Ῥώμη»! Μόνον ποὺ ἴσως κάποιοι ἑκούσια ξεχνοῦν πώς… «Οὐ δύναται ἄνθρωπος λαμβάνειν οὐδέν, ἐὰν μὴ ἡ δεδομένον αὐτῷ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ» (Ἰώ. Γ-27).

Πληροφορίες ἀπὸ wikipedia καὶ ἄλλα ἄρθρα.

Θεοφανάκης Στέφανος