Ὠραῖο «ἐργαλεῖον» τὸ τσόκαρον! Χρησιμότατον! Καὶ βολικότατον!

Ἰδίως ἐὰν δὲν φυλάγεται σὲ Μουσεῖα. 

Πάντως, ἐκτὸς τῆς χρήσεώς του ὡς πατούμενον κι ὡς ἐργαλεῖον γενικῶς…., σήμερα σᾶς παρουσιάζω ἕνα ἀρχαῖο τσόκαρο ποὺ παρέμεινε ἀθάνατον ἀπὸ τὴν φθορὰ τοῦ χρόνου. Τὸ ὁποῖον ἢδη εἶναι σὲ χέρια εἰδικῶν γιὰ νὰ καθαρισθῇ καὶ νὰ μελετηθῇ. 

Φιλονόη.

Τα τσόκαρα 2.600 χρόνια πριν

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Ο Ερασίνος ποταμός, που πλημμυρίζει από την αρχαιότητα το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, έκανε το θαύμα του. Διέσωσε λόγω της υγρασίας ένα ζευγάρι ξύλινα υποδήματα σαν τα δικά μας τσόκαρα, εύρημα μοναδικό, όπως επίσης πολλά ακόμη ξύλινα αναθήματα προς τη θεά.

Κομμάτι από το ξύλινο κάττυμα (σόλα) υποδήματος με την περίτεχνη διακόσμηση εγχάρακτων μοτίβων που βρέθηκε στη Βραυρώνα (EUROKINISSI)Η τύχη το έφερε κατά τη διάνοιξη μιας τομής για την κατασκευή ενός αποστραγγιστικού φρέατος μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, μεταξύ της στοάς και της ιεράς πηγής, όπου γίνονται έργα διαμόρφωσης και συντήρησης της στοάς του ιερού, να ανακαλύψουν οι αρχαιολόγοι της Β’ Εφορείας Αρχαιοτήτων (υπό την εποπτεία της Β. Σκαράκη) τμήμα αποθέτη με πλήθος σπάνιων αναθημάτων.

Αρχαϊκά ειδώλια και αγγεία ανατολίζοντος ρυθμού, δύο ακέραια χάλκινα κάτοπτρα, ληκύθια, τμήματα πυξίδων και άλλων αγγείων του 5ου αι. π.Χ. ήταν θαμμένα σε μια αργιλώδη επίχωση και μέσα σε συνεχώς αναβλύζοντα ύδατα του γειτονικού αρχαίου ποταμού.

Το σημαντικότερο και εντυπωσιακότερο εύρημα για τους ανασκαφείς θεωρείται ένα ξύλινο ειδώλιο πεπλοφόρου γυναικείας μορφής του α’ μισού του 5ου αι. π.Χ. με σάκο στο κεφάλι, περίτεχνη βοστρυχωτή κόμμωση και ίχνη κόκκινου χρώματος, όπως επίσης τα τμήματα ξύλινων αγγείων (σώματα και πώματα κυλινδρικών πυξίδων), ξύλινες σανίδες και δύο ξύλινες σόλες (καττύματα) υποδημάτων με περίτεχνα εγχάρακτα μοτίβα.

Βεβαίως δεν είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτονται στη Βραυρώνα αρχαία ξύλινα αντικείμενα, τα οποία σπανίως βρίσκονται σε άλλες περιοχές. Και παλαιότερα στις ανασκαφές της δεκαετίας του ’50 είχε αποκαλυφθεί, από τον αείμνηστο Ι. Παπαδημητρίου, ένα από τα σημαντικότερα σύνολα ξύλινων αντικειμένων, όπως ειδώλια, αγγεία, στελέχη και τεμάχια επένδυσης επίπλων, αντικείμενα καλλωπισμού και πίνακες, τα οποία εκτίθενται σήμερα στο φρεσκοανακαινισμένο Μουσείο της Βραυρώνας.

Θεά των λεχώνων

Τα αναθήματα προς την Αρτέμιδα της Βραυρώνας έχουν σχέση με το έθιμο των γυναικών να προσφέρουν ενδύματα και άλλα προσωπικά τους αντικείμενα στην προστάτιδα θεά των επιτόκων και των λεχώνων. Εχουν βρεθεί στο ιερό μαρμάρινες στήλες, στις οποίες καταγράφονταν τα ενδύματα και άλλα αντικείμενα που πρόσφεραν κατ’ έτος οι γυναίκες στη θεά είτε για να τους προσφέρει το δώρο της μητρότητας είτε για να την ευχαριστήσουν μετά τον τοκετό.

Αντίγραφα αυτών των στηλών στήνονταν και στο Βραυρώνιο που είχε ιδρύσει ο τύραννος Πεισίστρατος (ο οποίος καταγόταν από τη Βραυρώνα) στην Ακρόπολη των Αθηνών. Στις επιγραφές αυτές γίνεται λόγος για ξύλινα κιβώτια μέσα στα οποία ήταν τοποθετημένα τα ενδύματα των γυναικών, που αφιερώνονταν στη θεά.

Τα ξύλινα ευρήματα ήταν σε υδατοκορεσμένη κατάσταση και γι’ αυτό μεταφέρθηκαν αμέσως στο εργαστήριο συντήρησης του Μουσείου Βραυρώνας, σύμφωνα με την προϊσταμένη της Εφορείας Ελένη Μπάνου, αποθηκεύτηκαν εμβαπτισμένα σε νερό, γιατί αν έμεναν να στεγνώσουν, θα υφίσταντο ανεπανόρθωτες βλάβες (ρηγματώσεις, στρεβλώσεις κ.λπ.).

Οι συντηρητές της Εφορείας για τους επόμενους τρεις μήνες θα έχουν πολλή δουλειά. Αυτή τη στιγμή ασχολούνται με τον καθαρισμό των ευρημάτων. Χρειάζεται όμως να γίνει μία μελέτη για την τεκμηρίωση του υλικού (μακρο- και μικροφωτογράφιση, ταύτιση δασοπονικού είδους ξύλου, μετρήσεις υδατοκορεσμού και διαστάσεων κατά κατεύθυνση δομής του ξύλου, μέτρηση αρχικού βάρους κ.ά.) η οποία έχει αρχίσει από το Τμήμα Συντήρησης της Β’ ΕΠΚΑ (Γ. Μωραΐτου, Ε. Παπαθωμά).

Επίσης έχει ζητηθεί βοήθεια τόσο για την τεκμηρίωση όσο και τη συντήρηση των αρχαίων από το Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας (ΕΘΙΑΓΕ) και τον δρα Π. Κάββουρα, με τον οποίο έχει συνεργαστεί και στο παρελθόν η Διεύθυνση Συντήρησης του υπουργείου Πολιτισμού για την προστασία υδατοκορεσμένου αρχαιολογικού ξύλου.

Το ΕΘΙΑΓΕ έχει αναπτύξει ένα εργαλείο ταυτοποίησης δασοπονικών ειδών αρχαιολογικού ξύλου σε ψηφιακή μορφή που παραχώρησε δωρεάν στη Β’ Εφορεία Αρχαιοτήτων. Γι’ αυτούς έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ανάμεσα στα ευρήματα εντοπίστηκαν βοτανικά είδη, όπως κυπαρισσόμηλα, φύλλα δένδρων. Η έρευνα αυτού του υλικού θα βοηθήσει μελλοντικά στην ανασύσταση του αρχαίου φυσικού περιβάλλοντος. * (ἐλευθεροτυπία)