Σχέδιον τοῦ Γάλλου συνταγματάρχου Voulier. Ἴσως τὸ πλέον ἀξιόπιστον καὶ πιστὸν πορτρέτον τοῦ Γέρου μας.
«Προσκυνῶ τὴν Ἑλλάδα. Φιλῶ τὸ χέρι τῆς λευτεριᾶς».
Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια χαιρέτιζε ὁ ποιητής μας Ἀντώνης Μαρτελᾶος τὸν Κολοκοτρώνη, κάθε ποὺ τὸν συναντοῦσε στὴν Ζάκυνθο.
Στὴν Ζάκυνθο ὁ Κολοκοτρώνης μορφώθηκε.
Ὅσο τοὐλάχιστον μποροῦσε νὰ μορφωθῇ κάποιος ἐκεῖνα τὰ σκοτεινὰ χρόνια.
Κατὰ πῶς λέει κι ὁ ἴδιος, μόνον τὸ ὄνομά τους, κάποιοι παλαιοὶ κοτζαμπάσηδες, ἤξεραν νὰ γράφουν. Οἱ παπᾶδες μόνον «κατὰ πράξιν» ἤξεραν τὰ ἐκκλησιαστικά.
Ἀμόρφωτος, συνειδητὰ κρατημένος στὸ σκότος ὁ λαός.
Στὶς 6 Ἰανουαρίου 1821 πάτησε τὰ πόδια του στὸν Μοριά. Οὔτε κἄν ἐγνώριζε ἀκόμη τότε πὼς ἦταν ὁ ἡγέτης αὐτοῦ τοῦ τόπου. Νὰ ἀγωνισθῇ ἐγύρευε. Εἶχε μπεῖ στὸ μυστικὸ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἀπὸ τὸ 1818. Νὰ παλέψῃ, νὰ πολεμήσῃ, νὰ σκοτωθῇ γιὰ τὴν λευτεριὰ τοῦ τόπου μας.
Ὁ Κολοκοτρώνης ποὺ ἐμεῖς γνωρίζουμε, ἀκόμη δὲν εἶχε γεννηθῇ. Ἐκκολάπτετο. Ὄχι διότι δὲν εἶχε τὴν Φύσιν. Ἐὰν δὲν τὴν εἶχε δὲν θὰ γινόταν αὐτὸ ποὺ γνωρίζουμε. Σαφῶς καὶ εἶχε τὴν Φύσιν. Δὲν εἶχε ὅμως δύο πολὺ σοβαρὰ στοιχεῖα. Δὲν εἶχε τὴν παιδεία καὶ τὴν συνειδητότητα. Δῆλα δὴ δὲν εἶχε προλάβῃ νὰ κάνῃ τὰ ἀπαραίτητα βήματα γιὰ νὰ γίνῃ ὁ γνωστὸς καὶ πολυαγαπημένος μας Γέρος. Ἀκόμη…
