Ἔχουμε γράψει κι ἄλλες φορές γιά τόν τρόπο καλλιεργείας στίς πόλεις καί, γενικῶς, κοντά στόν τόπο πού κατοικοῦμε. Ὅλο καί περισσότερο, γίνεται ἀναγκαῖος ὁ τρόπος αὐτός μέσα στήν ζοφερή καί δύσκολη ἐποχή πού βιώνουμε.
Δέν εἶναι μόνο ἡ οἰκονομική κρίσις πού μᾶς ἀναγκάζει νά στρεφόμαστε σέ ἄλλα εἴδη διατροφῆς καί παραγωγῆς αὐτῶν. Εἶναι ἡ χειρίστη ποιότητα τροφῶν πού διατηροῦνται σέ ἄσχημες συνθῆκες μέσα στά ψυγεῖα καί ὄχι μόνον.
Εἶναι τά μεταλλαγμένα πού ἔχουν κάνει τήν ἐμφάνισί τους ἐδῶ καί πολλά χρόνια στήν Ἀμερική καί σέ λίγο καιρό θά κάνουν τήν ἐμφάνισί τους καί στήν Εὐρωπαϊκή Ἔνωσι.
Εἶναι ὁ, ὁλοένα αὐξανόμενος εἰσαγώμενος πληθυσμός ἀπό χῶρες πού καταβροχθίζουν ὅτι νἆναι, φτάνει νά γεμίσουν τό στομάχι τους μέ ὁτιδήποτε, οὔτως ὥστε νά ζοῦν στήν χώρα μας, μέ ὁποιοδήποτε τίμημα.
Μποροῦμε νά ζήσουμε, σέ πεῖσμα τῶν καιρῶν, καταναλώνοντας φυσικές καί ὑγιεινές τροφές πού φτιάχνουμε μόνοι μας.
Πρέπει νά πάρουμε ἀπόφασι ὅτι, δέν πρόκειται νά ἐπιστρέψουμε στίς ἐποχές πού ζήσαμε τά τελευταῖα χρόνια. Αὐτός ὁ τρόπος ζωῆς πού μάθαμε ἔχει περάσει ἀνεπιστρεπτί.
Αὐτό θά μᾶς ἀναγκάσῃ νά πάρουμε ἀποφάσεις καί γιατί ὄχι; Ἐπειδή οἱ κρίσεις δημιουργοῦν εὐκαιρίες, νά ἀλλάξουμε τρόπο ζωῆς πρός τό καλλίτερο. Δέν εἶναι σωστό καί δυνατόν νά πληρώνουμε τά πάντα.
Λιγώτερα χρήματα, καλλίτερος καί φυσιολογικότερος τρόπος ζωῆς.
Ἀστική γεωργία και επάρκεια τροφίμων
Από τη δεκαετία του ’70 το κίνημα της αστικής γεωργίας αποκτά συνεχώς ορμή και τείνει σε πολλές περιπτώσεις να συμβάλει αποφασιστικά στη διατροφή των ανθρώπων στις πόλεις. Στην πραγματικότητα, όμως, η αστική γεωργία είναι κάτι αρχαίο. Παραμερίστηκε από την ανάπτυξη της βιομηχανικής γεωργίας και την εξειδίκευση των πόλεων στη βιομηχανική παραγωγή και τις υπηρεσίες. Οι αντιλήψεις άλλαξαν με τη νέα οικονομική πραγματικότητα και οι αστικοί λαχανόκηποι εξαφανίστηκαν.
Μπανγκόκ, Ταϊλάνδη. Αστικός λαχανόκηπος στην ταράτσα ενός πολυόροφου κτιρίου.
Από τη δεκαετία του ’70 τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και οι αστικοί λαχανόκηποι άρχισαν να εμφανίζονται πάλι σε πολλές πόλεις του αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Χονδρικά, ο αριθμός των ατόμων που ασχολούνται συστηματικά με την αστική γεωργία σήμερα ξεπερνά τα 800 εκατομμύρια άτομα. Υπολογίζεται ότι το 15–20% των τροφίμων παγκοσμίως παράγεται σε αστικές περιοχές. Σε μερικές από τις πόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου, το ένα τρίτο με ένα πέμπτο των οικογενειών ασχολούνται με την αστική γεωργία και αρκετές από αυτές δεν έχουν άλλες πηγές τροφίμων ή εισοδήματος.
Υπάρχουν σήμερα πάνω από 1.000 — 2.000 αστικοί λαχανόκηποι στη Νέα Υόρκη και πάνω από 30.000 στο Βερολίνο. Στο Νταρ ες Σαλαάμ στην Τανζανία, πάνω από τα δύο τρίτα των οικογενειών ασχολούνται με την αστική γεωργία, ενώ στο πολυάνθρωπο Χονγκ Κονγκ, πριν από την ενσωμάτωσή του στην Κίνα, το 45% των τοπικών αναγκών σε λαχανικά καλυπτόταν μέσω εντατικής καλλιέργειας στο 6% μόνο της αστικής γης.
Όσο η κλιματική αλλαγή, ο υπερπληθυσμός (6,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι σήμερα) και η ραγδαία αστικοποίηση αυξάνουν την πίεση στα αποθέματα τροφίμων, το κίνημα της αστικής γεωργίας διευρύνεται. Αν προσθέσουμε σ’ αυτά και τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, η αστική γεωργία αρχίζει να αποκτά τον χαρακτήρα μιας δυναμικής απάντησης των οικονομικά ασθενέστερων απέναντι σε ένα οικονομικά εχθρικό γι’ αυτούς περιβάλλον.
Είναι ειρωνικό, αλλά το κίνημα της αστικής γεωργίας στις πόλεις του αναπτυγμένου κόσμου, ένα κίνημα που ξεκίνησε σ’ αυτές τις πόλεις σαν νοσταλγία για τη φύση, τείνει πλέον να γίνει μέσο επιβίωσης μέσα στις συνεχώς επιδεινούμενες συνθήκες μιας μακράς και σκληρής οικονομικής κρίσης.
Τα οφέλη από την αστική γεωργία
Η αστική γεωργία προσφέρει πολλά οφέλη: Πρώτα απ’ όλα, ενισχύει την επάρκεια τροφίμων της τοπικής κοινωνίας και φέρνει τα προϊόντα πολύ κοντά στις τοπικές αγορές. Εξασφαλίζει τρόφιμα σε πολλές οικογένειες που διαφορετικά θα είχαν πρόβλημα διατροφής, ενώ παράλληλα προσφέρει εργασία τοπικά. Πρασινίζει και ομορφαίνει τις πόλεις, αξιοποιεί ένα μεγάλο μέρος των απορριμάτων (κομπόστ) και προσφέρει μεγάλη ποικιλία φρέσκων λαχανικών.
Η επιστροφή του λαχανόκηπου στις πόλεις μειώνει επίσης τις δαπάνες μεταφοράς τροφίμων από μεγάλες αποστάσεις με συνέπεια τη μείωση της τιμής πολλών προϊόντων και τον περιορισμό των καυσαερίων από τα μέσα μεταφοράς.
Η αστική γεωργία ενισχύει επίσης τη βιοποικιλότητα. Ενθαρρύνει τη συνεχή παραγωγή σπάνιων ποικιλιών λαχανικών και φρούτων, που ανταποκρίνονται καλύτερα στις τοπικές συνθήκες. Οι μικροί καλλιεργητές τείνουν να καλλιεργούν μεγαλύτερη ποικιλία φυτών από τους μεγαλοπαραγωγούς, διατηρώντας έτσι στη ζωή σπάνιες ποικιλίες που διαφορετικά θα εξαφανίζονταν. Η αυξημένη αυτή ποικιλότητα της αστικής παραγωγής προσελκύει με τη σειρά της μια ποικιλία πουλιών και μικρών ζώων που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να επιζήσουν στο αστικό περιβάλλον.
Μια ακόμα θετική πλευρά της αστικής γεωργία είναι ότι ενισχύει και υποστηρίζει νέες μορφές επιχείρησης και ευκαιρίες απασχόλησης. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται η κηπευτική, ο εφοδιασμός με σπόρους, εργαλεία, λιπάσματα κλπ., η παραγωγή και εμπορία κομπόστ και το εμπόριο και η διανομή κηπευτικών προϊόντων. Οι αστικές φάρμες και λαχανόκηποι στηρίζουν επίσης συνεταιρισμούς καλλιεργητών-καταναλωτών και συστήματα ανταλλαγής (τράμπας) προϊόντων, ενθαρρύνουν τη συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες και αυξάνουν τον τοπικό έλεγχο πάνω στην παραγωγή τροφίμων.
Προβλήματα που αντιμετωπίζει η αστική γεωργία
Όπως αναγνωρίζει το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, παρά την αυξανόμενη σημασία της η αστική γεωργία αναπτύχθηκε με ελάχιστη ή καθόλου κρατική υποστήριξη: “Οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν στην αστική γεωργία συνήθως για να την περιορίσουν”. Οι αστικές φάρμες και λαχανόκηποι πολλές φορές ενοχλούν τα ιδεώδη των “μοντερνιστών” για το πώς πρέπει να είναι ένα κοσμοπολίτικο κέντρο. Σε μερικές πόλεις, όπως το Νταρ ες Σαλαάμ και το Ναϊρόμπι, η προκατάληψη αυτή οδήγησε τους δημάρχους να επιβάλουν πρόστιμα ή να ξηλώσουν αστικούς λαχανόκηπους.
Ένας από τους μεγαλύτερους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν οι κηπουροί των πόλεων είναι ότι δεν έχουν ιδιοκτησία στη γη που καλλιεργούν και πολύ λίγες χώρες έχουν επίσημα προγράμματα αστικής γεωργίας ή επιδοτήσεις των προϊόντων που παράγονται σε αστικούς λαχανόκηπους.
Παρ’ όλα αυτά, οι κηπουροί των πόλεων, τόσο αυτοί με μικρές καλλιέργειες για τις ανάγκες της οικογένειάς τους όσο και εκείνοι με μεγαλύτερες εμπορικές καλλιέργειες, έχουν κάνει τεράστια βήματα τις τελευταίες δεκαετίες. Μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες τους είναι η εξασφάλιση επάρκειας στα τρόφιμα.
Αστική γεωργία και επάρκεια τροφίμων
Με την εξαίρεση των πόλεων με αστική γεωργία στον αναπτυγμένο κόσμο, όπου ώς τώρα η αστική γεωργία είχε κυρίως τον χαρακτήρα χόμπυ ανθρώπων με μεσαία εισοδήματα, η αστική γεωργία στον υπόλοιπο κόσμο έχει ένα σαφή και χειροπιαστό στόχο: Την παραγωγή τροφίμων για την οικογένεια και την ευρύτερη τοπική κοινωνία, την καταπολέμηση της πείνας και την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης αυτάρκειας μέσω μιας διατροφικά επαρκούς και τακτικής πηγής τροφίμων.
Η αστική γεωργία ουσιαστικά είναι παιδί της ανάγκης. Τώρα που και ο αναπτυγμένος κόσμος μπαίνει σε μια διαδικασία απο-ανάπτυξης, η πρακτική εμπειρία των χωρών του τρίτου κόσμου αρχίζει να γίνεται πολύτιμη και για μας.
Ένα από τα πρακτικά μαθήματα που μας διδάσκει ο τρίτος κόσμος είναι ότι οι αστικοί λαχανόκηποι πρέπει να αναπτύσσονται πάνω στις εξής γραμμές:
- Να βασίζονται σε παραδοσιακές τεχνικές κηπευτικής
- Να βασίζονται σε παραδοσιακές ποικιλίες λαχανικών
- Να βασίζονται στην οικογενειακή εργασία
- Να βρίσκονται κοντά στον τόπο κατοικίας
- Να υπάρχει ευελιξία στην επιλογή φυτών
- Να προτιμάται η καλλιέργεια τοπικών ποικιλιών
- Να χρησιμοποιούνται τοπικά υλικά για τη βελτίωση του χώματος και τον έλεγχο ζιζανίων και εντόμων
- Ο καλλιεργητής να χρησιμοποιεί δικούς του ή κοινοτικούς σπόρους
Η βαθύτερη ουσία αυτού του πλατιού και επιτυχημένου κοινωνικού κινήματος είναι πως εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ αυτονομίας και ανεξαρτησίας από ένα απάνθρωπο οικονομικό σύστημα. (kevio)
Εὐχαριστῶ πολύ τήν Ἑλένη γιά τό σύνδεσμο
Ἀποποίηση εὐθύνης
Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.
Ωραία όλα αυτά. . . Δεν θέλω να φανώ απαισιόδοξη, αλλά γιατί έχω την εντύπωση ότι θα βρούν τρόπο να μας το απαγορεύσουν ; ;
Λές γιά τόν codex alimentarius; Στό χέρι μας εἶναι. Ἄλλωστε ὑποτίθεται, ὅτι τά καλλιεργοῦμε γιά δική μας χρῆσιν καί ὄχι γιά βιοπορισμό.
Εἰς ἐπίρρωσιν τῆς ὡραίας αὐτῆς ἀναρτήσεως Μινώταυρε ἔχω μίαν πρότασιν. Ἐν πρώτοις θὰ πρἐπει οἱ κάτοικοι εἰς τὶς γειτονιὲς νὰ ἀρχίσουν νὰ φυτεύουν καρποφόρα δένδρα εἰς τοὺς δρόμους ἀπομακρύνοντες τὰ διακοσμητικά μὲ σκοπὸν νὰ συλλέγονται οἱ καρποί των. Ἐπίσης, εἰς πολλὰ σημεῖα τῶν πόλεων ὑπάρχουν πολλὲς μουριές. Τὰ μοῦρα εἶναι ὑπέροχος καρπός καὶ θὰ πρἐπει νὰ μάθουμε νὰ τὰ τρῶμε. Τέλος, ὑπάρχουν καὶ πολλὰ ἐλαιόδενδρα εἰς τὰς πόλεις οἱ καρποὶ τῶν ὁποίων βαίνουν καὶ αὐτοὶ εἰς τὴν ἀχρηστίαν ἐνῶ κάλλιστα δύνανται νὰ συλλεχθοῦν. Αἱ γειτονιαὶ Μινώταυρε καὶ ἐσεῖς φίλοι, τῶν πόλεων τῆς Κεντρικῆς καὶ Νοτίου κυρίωςἙλλάδος δύνανται κάλλιστα νὰ χρησιμεύσουν ὡς τόποι χαρᾶς εὐτυχίας καὶ συντροφικότητος μὲ τὴν στροφὴν τῶν κατοίκων εἰς δραστηριότητας ὡς καὶ αὐτή.
Τά μοῦρα μοῦ ἀρέσουν. Πολύ. Ἔχω ἕνα μικρό κῆπο στήν πόλι πού ἔχει λεμονιές καί ἐλιές. Ἐπίσης διατηρῶ δυόσμο, δεντρολίβανο κλπ. σέ γλάστρες. Πάντως, ἡ συντροφικότης μπορεῖ νά «καλλιεργηθῇ» περισσότερον, μέ τό κρασάκι, τό μεζεδάκι καί τό γλυκάκι. Ὄχι ἀπό τά ζαρζαβατικά 🙂
Μὰ ἀκριβῶς αὐτὸ ἐννοῶ Μινώταυρε! Τὸ ἕνα φέρνει τὸ ἄλλο. Καὶ οἱ μουριὲς ἐκτὸς ἀπὸ τὰ μοῦρα εἶναι μία πολὺ ἀξιόλογος πηγὴ πλούτου καὶ εὐημερίας. Ἐννοῶ τὸ μετάξι τὸ ὁποῖον ἠλιθιοδῶς ἐγκαταλείψαμε ἀλλὰ κάλιστα δυνἀμεθα νὰ ἀρχίσουμε καὶ πάλι τὴν παραγωγήν του. Συγχαρητήρια διὰ τὸν κῆπον σου, Μινώταυρε. Ξέρεις, ἂρχίζω καὶ σὲ συμπαθῶ!…..
Εὐχαριστῶ, Νικόλαε. Εἶχα ἀποφασίσει νά ἐπιστρέψω στήν ἐπαρχία ἀλλά μέ πρόλαβε τό ΔΝΤ 🙂
Ἐγώ δέν σέ ἀντιπαθοῦσα, ποτέ.
Οὔτε ἐγώ!