Τὸ Game of Thrones εἶναι μία τηλεοπτικὴ σειρὰ σὲ ψευτομεσαιωνικὸ σκηνικὸ καὶ χαρακτῆρες καὶ πλοκὲς δῆθεν ἀπὸ τὶς μεσαιωνικὲς περιόδους τῆς εὐρωπαϊκῆς ἱστορίας. Στὴν πραγματικότητα εἶναι μία τηλεοπτικὴ ἀπόδοση τοῦ γνωστοῦ καὶ μὴ ἐξαιρετέου Game Theory.
Ὁ μεσαιωνικὸς ἄνθρωπος ἦταν ἀπλοϊκὸς καὶ ἐλάχιστα “λογικός”, δρῶντας περισσότερο ἀπὸ συναίσθημα καὶ διαίσθηση, ἐνῶ ἦταν βαθιὰ θρησκευόμενος σὲ βαθμὸ ποὺ ἡ πίστη μπορεῖ νὰ ἔφθανε καὶ μέχρι τὴν δεισιδαιμονία – δὲν ἦταν ἄλλωστε ἐποχὴ ὀρθολογισμοῦ. Αὐτὸ θὰ χρειασθεῖ νὰ τονίζεται διότι ὑπάρχει ὁ κίνδυνος σήμερα νὰ νομίζουν διάφοροι ἀνυποψίαστοι ἄνθρωποι ὅτι τὸ Game of Thrones ἔχει ὁποιαδήποτε σχέση ἔστω καὶ μακρινὴ μὲ τὴν μεσαιωνικὴ ἱστορία, χαρακτῆρες, ἤθη. ΔΕΝ ἔχει. Μὲ τὸ Game Theory ὅμως ναί.
Ἡ ἀνάπτυξη τῆς Θεωρίας Παιγνίων (GT) ἔγινε κυρίως ἐπὶ ψυχροῦ πολέμου ὅμως ἡ ἀποφασιστικὴ ἐπιρροὴ προήλθε ἀπὸ τὸν μαθηματικὸ John Nash, ποὺ ἔδωσε μία ἀπὸ τὶς θεμελιώδεις ἔννοιες τῆς GT μὲ τὸ Nash Equilibrium, ποὺ τάχα “ἐξηγεῖ” πῶς οἱ ἄνθρωποι καὶ οἱ ὁμάδες προσεγγίζουν πολύπλοκες ἀποφάσεις. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ John Nash τελοῦσε ὑπὸ τὴν μή-ρεαλιστικὴ ἄποψη ὅτι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἐγγενῶς καχύποπτα καὶ ἐγωμανὴ ὄντα ποὺ συνεχῶς σκεφθόντουσαν ψυχρὰ καὶ μὲ δολοπλόκες στρατηγικές. Ἔτσι τὰ μαθηματικὰ μοντέλα ποὺ κατασκεύασε καὶ ποὺ ἀντανακλοῦσαν ἀκριβῶς αὐτὴν τὴν ἐσφαλμένη ἄποψη ἦταν μᾶλλον ἀρρωστημένα καὶ φυσικὰ δὲν εἶχαν καμμία σχέση μὲ τοὺς πραγματικοὺς παράγοντες τῶν ἀνθρωπίνων ἀποφάσεων ἑνὸς ἢ περισσοτέρων ἀτόμων.
Δυστυχῶς ὁ Nash κέρδισε τὸ βραβεῖο Nobel στὰ Οἰκονομικά, κάτι ποὺ συνετέλεσε στὸ νὰ δοθῇ ἔκταση στὶς ἀπαράδεκτες ψευτοθεωρίες του. Ἔτσι ὅταν πάνω σὲ αὐτὲς ἔγιναν διάφορες δοκιμὲς ἀπεδείχθη ὅτι μόνον ἐὰν ὅλοι οἱ ἐμπλεκόμενοι παῖκτες συμπεριφερόντουσαν μὲ τὸν τρόπο ποὺ ὁ Nash νόμιζε γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, καὶ τηροῦσαν ἀπαρεγκλίτως τοὺς κανόνες, μποροῦσαν νὰ λειτουργήσουν τὰ μοντέλα του. Ἀντιθέτως ὅταν δοκιμάσθησαν σὲ κανονικοὺς συνηθισμένους ἀνθρώπους δὲν εἶχαν καμμία ἐφαρμογή, ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι ἀντὶ νὰ ἀλληλοπροδίδονται ἀλληλοσυνεργαζόντουσαν καὶ ἀλληλοϋποστηριζόντουσαν. Ἀντὶ αὐτὸ νὰ ἀνοίξῃ τὰ μάτια τῶν ‘ἀναλυτῶν’ ποὺ ἔκαναν τὶς δοκιμές καὶ νὰ ἀναγνωρίζουν ὅτι τὰ μοντέλα ἦταν ἄχρηστα, προετίμησαν -ἴσως γιὰ χρηματοθηρικοὺς λόγους ἐρευνητικῶν κονδυλίων- νὰ ἰσχυρισθοῦν ὅτι οἱ κανονικοὶ ἄνθρωποι ποὺ χρησιμοποιήθησαν ἦταν ἀπλῶς “ἀκατάλληλοι”.
Αὐτὸ ποὺ δὲν ἦταν γνωστὸ γιὰ πολλὰ ἔτη ἦταν ὅτι ὁ Nash ἔπασχε ἤδη ἀπὸ παρανοειδὴ σχιζοφρένεια καὶ ὡς ἀποτέλεσμα τῆς διανοητικῆς του ἀσθένειας ἦταν βαθιὰ δύσπιστος πρὸς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους γύρω του – ἦταν μάλιστα πεπεισμένος ὅτι πολλοὶ ἔστηναν μεγάλες συνομωσίες ἐναντίον του. Ἦταν λοιπὸν λόγῳ τῆς σοβαρότατης αὐτῆς ἀσθένειας καὶ τῶν παραισθήσεών της ποὺ σχηματίσε τέτοιες ἀπόψεις γιὰ τοὺς ἀνθρώπους γενικῶς καὶ ποὺ πάνω σὲ αὐτὲς στήριξε τὰ μοντέλα του. Ὁ Nash οὐδέποτε θεραπεύθη καὶ παρέμεινε σὲ εἰδικὴ φαρμακευτικὴ ἀγωγὴ ἀπὸ τὴν διάγνωσή του καὶ μετά. Ἡ χολυγουντιανὴ προπαγανδιστικὴ ταινία A Beautiful Mind (2001) ποὺ βασίζεται πολὺ χαλαρὰ στὸν Nash ἐμφανίζει μία ὑπερρομαντικοποιημένη ἐκδοχὴ τῆς “ἰδιοφυΐας” τοῦ Nash ἄν καὶ ἡ πραγματικότητα εἶναι ἐντελῶς ἄλλη.
Δυστυχῶς ἡ χρήση τῆς παρανοϊκῆς αὐτῆς θεωρίας παιγνίων γίνεται ἀκόμη στὴν πολιτική, καὶ ἰδίως στὴν μοντέρνα πολιτική καὶ ἄγνωστο γιατὶ ἀπολαμβάνει ἀκόμη τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν μετριοτάτων πολιτικῶν. Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν θὰ πρέπει νὰ ἐκπλήσσονται οἱ ἀνθρωποι μὲ τὴν γενικευμένη παράνοια ποὺ ἔχει ἐπικρατήσει στὴν πολιτικὴ σκηνὴ σήμερα καθὼς παρατηροῦν ὅλο καὶ περισσότερο ὅτι οἱ περισσότεροι πολιτικοὶ συμπεριφέρονται πολὺ ἀπλὰ ὡς ψυχοπαθεῖς καὶ ὅτι δὲν ἔχουν τὴν παραμικρὴ ἐπαφὴ μὲ τὴν πραγματικότητα. Ὄντως εἶναι ἀφοῦ ἀκολουθοῦν τὸ ἀποτυχημένο μοντέλο ἑνὸς παρανοϊκοῦ σχιζοφρενοῦς…
[Ὑποσημείωση: Ὁ Κωνσταντῖνος Δασκαλάκης ἀπέδειξε καὶ μαθηματικῶς ὅτι ἡ ἰσορροπία Nash εἶναι, σὲ ὁρισμένες περιπτώσεις τουλάχιστον, ὑπολογιστικά ἀδύνατη. Δηλαδή ὅτι δὲν ὑπάρχει τρόπος νὰ προβλεφθῇ ἡ ἰσορροπία. Δι’ αὐτὴν του τὴν ἀπόδειξη ἐβραβεύθη ἀπὸ τὸν διεθνὴ ὀργανισμὸ ΑCΜ Αssociation for Computing Μachinery τὸ 2008]
The Trap (documentary series, BBC)
The Trap: What Happened to Our Dream of Freedom (Ἡ Παγίδα: Τὶ Συνέβη στὰ Ὄνειρά μας γιὰ Ἐλευθερία) εἶναι μία σειρὰ ντοκυμαντὲρ τοῦ ΒΒC, ποὺ προεβλήθησαν τὸ 2007 καὶ πραγματεύονται τὸ πῶς “ἕνα ἀπλοϊκὸ μοντέλο τῶν ἀνθρώπων ὡς ἐγωμανή, σχεδὸν ρομποτικά, ὄντα” ὀδήγησε στὴν σημερινὲς μας ἰδέες περὶ ἐλευθεριῶν καὶ τὸ γιατὶ ἰδὲες ὅπως ὁ πατριωτισμός, τὸ δημόσιο λειτούργημα, ἀκόμη καὶ ἡ φυσιολογικὴ ἀνθρώπινη καλοσύνη θεωροῦνται ἀφελεῖς…
Ὅλὴ αὐτὴ ἡ παρέκκλιση ὀφείλεται στὴν ὑιοθέτηση τῆς Θεωρίας Παιγνίων στὴν πολιτική, τὴν δημόσια ὑγεία καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα πεδία. Καὶ ἔτσι κατανοοῦμε τοὺς λόγους πολλῶν ἐσφαλμένων καὶ ἀρρωστημένων πραγμάτων ποὺ συμβαίνουν σήμερα καὶ ποὺ ἀποτελοῦν τοὺς ἄξονες τῶν ἐπισήμων πολιτικῶν τῆς σημερινῆς ψευτοελίτ. Ὅπως καὶ γιατὶ τείνουν νὰ μεταχειρίζονται τοὺς πολίτες ὡς ἀπλοϊκὰ ρομπότ ποὺ τὸ μόνο ποὺ ἐπιδιώκουν εἶναι μία ἰδέα στυγνοῦ ‘συμφέροντος’ μὲ ἀνελέητο καὶ ἀνήθικο τρόπο. Καὶ ἔτσι τὰ ‘ἀπλοϊκά ρομπότ’, τουλάχιστον στὶς παραισθήσεις τῆς ψευτοελίτ, δὲν χρειάζεται νὰ πίνουν, νὰ καπνίζουν, νὰ τρῶνε πολύ ἢ νὰ ἔχουν ἐλευθερίες καὶ πολιτικὸ λόγο, ἐνῶ μποροῦν νὰ ‘ἐπαναπρογραμματίζονται’, νὰ εἶναι πιὸ ‘ἀποτελεσματικοί’ καὶ νὰ δουλεύουν σκληρότερα.
Ὅμως οἱ ἄνθρωποι ἀπλῶς δὲν εἶναι ἔτσι. Καὶ τὸ τρομερὸ κόστος τὸ βλέπουμε σήμερα γύρω μας παντοῦ…
Ὅπως καὶ τοὺς ἐνόχους.
Ἀποποίηση εὐθύνης
Οἱ συντάκτες τῶν ἄρθρων ἀποδέχονται ὅτι φέρουν τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τὴ νομιμότητα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὀρθότητά του περιεχομένου τῶν ἄρθρων τους, ἀπαλλάσσοντας τὸ filonoi.gr ἀπὸ ὁποιανδήποτε σχετικὴ εὐθύνη.