ΣΙΣΥΦΟΣ

…..ἦν χρόνος ὅτ᾽ ἦν ἄτακτος ἀνθρώπων βίος καὶ θηριώδης ἰσχύος θ᾽ ὑπηρέτης, ὅτ᾽ οὐδὲν ἆθλον οὔτε τοῖς ἐσθλοῖσιν ἦν οὔτ᾽ αὖ κόλασμα τοῖς κακοῖς ἐγίγνετο• κἄπειτά μοι δοκοῦσιν ἅνθρωποι νόμους θέσθαι κολαστάς, ἵνα δίκη τύραννος ᾖ τήν θ᾽ ὕβριν δούλην ἔχῃ· ἐζημιοῦτο δ᾽ εἴ τις ἐξαμαρτάνοι. ἔπειτ᾽ ἐπειδὴ τἀμφανῆ μὲν οἱ νόμοι ἀπεῖργον αὐτοὺς ἔργα μὴ πράσσειν βίᾳ, λάθρᾳ δ᾽ ἔπρασσον, τηνικαῦτά μοι δοκεῖ πυκνός τις καὶ σοφὸς γνώμην ἀνήρ θεῶν δέος θνητοῖσιν ἐξευρεῖν, ὅπως εἴη τι δεῖμα τοῖς κακοῖσι, κἂν λάθρᾳ πράσσωσιν ἢ λέγωσιν ἢ φρονῶσί τι. ἐντεῦθεν οὖν τὸ θεῖον εἰσηγήσατο, ὡς ἔστι δαίμων ἀφθίτῳ θάλλων βίῳ νόῳ τ᾽ἀκούων καὶ βλέπων, φρονῶν τε καὶ προσέχων τε ταῦτα καὶ φύσιν θείαν φορῶν, ὃς πᾶν μὲν τὸ λεχθὲν ἐν βροτοῖς ἀκούεται, τὸ δρώμενον δὲ πᾶν ἰδεῖν δυνήσεται. ἐὰν δὲ σὺν σιγῇ τι βουλεύῃς κακόν, τοῦτ᾽ οὐχὶ λήσει τοὺς θεούς• τὸ γὰρ φρονοῦν ἔνεστι.
τούσδε τοὺς λόγους λέγων διδαγμάτων ἥδιστον εἰσηγήσατο ψευδεῖ καλύψας τὴν ἀλήθειαν λόγῳ. αίει δ᾽ ἔφασκε τοὺς θεοὺς ἐνταῦθ᾽ ἵνα μάλιστ᾽ ἂ ἐξέπληξεν ἀνθρώπους ἄγων, ὅθεν περ ἔγνω τοὺς φόβους ὄντας βροτοῖς καὶ τὰς ὀνήσεις τῷ ταλαιπώρῳ βίῳ, ἐκ τῆς ὕπερθε περιφορᾶς, ἵν᾽ ἀστραπάς κατεῖδον οὔσας, δεινὰ δὲ κτυπήματα βροντῆς τό τ᾽ ἀστερωπὸν οὐρανοῦ δέμας, Χρόνου καλὸν ποίκιλμα, τέκτονος σοφοῦ, ὅθεν τε λαμπρὸς ἀστέρος στείχει μύδρος ὅ θ᾽ ὑγρὸς εἰς γῆν ὄμβρος ἐκπορεύεται. τοίους πέριξ ἔστησεν ἀνθρώποις φόβους, δι᾽ οὓς καλῶς τε τῷ λόγῳ κατῴκισεν τὸν δαίμον᾽ οὗτος ἐν πρέποντι χωρίῳ, τὴν ἀνομίαν τε τοῖς νόμοις κατέσβεσεν. Οὕτω δὲ πρῶτον οἴομαι πεῖσαί τινα θνητοὺς νομίζειν δαιμόνων εἶναι γένος.

ΣΙΣΥΦΟΣ

Ὑπῆρξεν μία ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ ἦτο ταραχώδης, γεμάτη θηριωδία, ὑποταγμένη εἰς τὴν δύναμην· ὅπου, οὔτε οἱ καλοὶ ἐπιβραβεύοντο οὔτε ὅμως οἱ κακοὶ ἐτιμωροῦντο. Καὶ ἔπειτα νομίζω, οἱ ἄνθρωποι ἐθέσπισαν νόμους ποὺ ὅριζαν ποινές, ὥστε τὸ δίκαιο νὰ τοὺς ἐξουσιάζῃ ὅλους ἐξ ἴσου καὶ νὰ ἔχῃ τὴν «ὕβρην δούλην του· καὶ ἐτιμωρεῖτο ὅποιος ἔκανε λάθος.
Ἔπειτα, ἐπειδὴ οἱ νόμοι ἐμπόδιζαν μὲν τοὺς θνητοὺς νὰ ἀδικοῦν ἐμφανῶς, ἐκείνοι ἐξακολουθοῦσαν νὰ ἀδικοῦν «λάθρᾳ» κρυφά, τὸτε, νομίζω, διὰ πρώτην φορὰν κάποιος εὐφυὴς καὶ σοφὸς ἀνήρ ἐσκέφθη νὰ ἐμπνεύσῃ εἰς τοὺς θνητοὺς τὸν φόβον τῶν θεῶν, ὥστε νὰ ὑπάρχῃ κάποιος δαίμων ποὺ θὰ παρακολουθῇ τὴν ζωὴν των καὶ θὰ βλέπῃ καὶ θὰ ἀκούῃ τὶ πράττουν καὶ τὶ σκέπτονται καὶ θὰ ἐνημερώνῃ τοὺς θεοὺς. Ἔτσι ἐπινόησε τὸ θεῖον, δηλαδὴ ὑπάρχει ἕνας δαίμων ποὺ ζεῖ αἰωνίως ἀντιλαβάνεται νοερῶς καὶ ἐπιτηρεῖ τὰ πάντα καὶ εἶναι περιβεβλημένος μὲ τὴν θεϊκὴ φύσιν: Ὁ δαίμων αὐτὸς ἀκούει ὅτι δήποτε λέγουν οἱ θνητοὶ καὶ μπορεῖ νὰ ἀντιλαμβάνεται ὅτι δήποτε γίνεται. Ἀκόμα καὶ ὅτι σκέψις σιωπηρὰ γίνεται δὲν μένει ἀπαρατήρητη ἀπὸ τοὺς θεοὺς.
Διότι ἡ σκέψις των εἶναι πολὺ δυνατή. Μὲ αὐτοὺς τοὺς ψεὺτικους λόγους ἐμφάνισεν τὴν πλέον ἐλκυστικὴν διδασκαλείαν, καλύπτοντας τὴν ἀλήθειαν. Ἐξέπληξεν τοὺς ἀνθρώπους λέγοντὰς τους ὅτι οἱ θεοὶ κατοικοῦν εἰς ἕναν τόπο, τὸν ὁποῖον οἱ ἄνθρωποι, τρέμουν ἀκόμα καὶ εἰς τὴν θέαν του. Κατανόησε ὅτι ἀκριβῶς ἀπὸ ἐκεῖ πηγάζουν καὶ οἱ φόβοι τῶν ἀνθρώπων, καθὼς ἔβλεπε ὅτι ἦσαν αἱ ἀστραπαὶ καὶ τὰ φοβερὰ χτυπήματα τῶν βροντῶν καὶ ἡ ταλαιπωρία τοῦ βίου των, ἐκεῖ ἀπὸ τὸν περιστρεφόμενο οὐράνιο θόλο, διακοσμημένο μὲ τὸ φῶς τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ, ἔργον τοῦ σοφοῦ Ἀρχιτέκτονος τοῦ Χρόνου, ποὺ ἄλλοτε εἶναι φωτεινὸς μὲ τὸν λαμπερὸν καὶ διάπυρον Ἀστέραν καὶ ἄλλοτε εἶναι ὑγρὸς καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἐκπορεύεται ἡ βροχή. Τέτοιους φόβους μετέδωσε εἰς τοὺς ἀνθρώπους· καὶ «ἔβαλε» (μὲ τοὺς λόγους του) τὸν θεὸν νὰ κατοικήσει εἰς τὸν κατάλληλον τὸπον, καὶ διαμέσου τῶν νὸμων ἐξάλειψεν τὴν ἀνομίαν. Καὶ νομίζω ὅτι ἔτσι ἔπεισε, διὰ πρώτην φοράν, τοὺς θνητοὺς νὰ πιστέψουν ὅτι ὑπάρχει τῶν θεῶν τὸ γένος.

Τᾶσος Γκολέμης