Πρόθεση μας δὲν εἶναι νὰ προσφύγουμε στὴν ποίηση γιὰ νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὴν πίεση ποὺ ἄσκησαν πάνω μας οἱ πρὸ­σφατες τριπλὲς ἐκλογές. Ἁπλῶς δανειζόμαστε τὸν τίτλο τοῦ διάσημου ποιήματος τοῦ Ρεμπῶ γιὰ νὰ δώσουμε τὸ «στίγμα» τῆς μετεκλογικῆς καταστάσεως τῆς χώρας μας. Τὸ σκάφος «Ἑλλὰς» (hellas!) ἤδη πρὸ τῶν ἐκλογῶν ἔπλεε σὲ θολὰ νερά.

Μετὰ τίς ἐκλογές, ποὺ ὅλοι σχεδὸν οἱ πρωταγωνιστὲς θεω­ροῦν ἑαυτοὺς νικητές, ἡ θολούρα ἔγινε μεγαλύτερη καὶ τὸ «Μεθυσμένο Καράβι» κινδυνεύει νὰ ἔχει τὴν τύχη τῆς σχεδίας τοῦ Ὀδυσσέα λίγο πρὶν φθάσει στὸ νησὶ τῶν Φαιάκων. Θυμᾶστε ποὺ τὴν τσάκισε ὁ ἄγριος Ποσειδῶνας.

Τὸ 1985, ὅταν στὸν πολιτικό μας χῶρο κυριαρχοῦσε ἀπόλυτα τὸ ΠΑΣΟΚ τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου, ποὺ εἶχε κάνει εὐαγγέλιο τὸν λαϊκισμό, ἔθεσα σὲ κυκλοφορία ἕνα βιβλίο ὑπὸ τὸν τίτλο «Τὸ Πλοῖο τῶν Τρελλῶν καὶ ἡ ἄγονος πολιτική μας γραμμή». Εἶχα καὶ πάλι θὸν τίτλο ἀπὸ ἕναν καθηγητὴ τῆς κλασικῆς φιλολογίας του πανεπι­στημίου τῆς Βασιλείας, τὸν Σεβαστιανὸ Μπρᾶντ, ὁ ὁποῖος τὸ 1494 εἶχε γράψει ἕνα βιβλίο μὲ τὸν περίεργο τίτλο «Narrenschiff» (= Πλοῖο τῶν Τρελλῶν). Ὁ μῦθος του εἶναι ἁπλὸς: ἕνα πλοῖο χάνει τὸν προσανατολισμό του στὸ πέ­λαγος. Εἶναι γεμᾶτο ἀπὸ τρελλούς. Ὅλους ὁ Μπρᾶντ τοὺς ἀνεβάζει ἐπὶ σκηνῆς, γιὰ νὰ δεχθοῦν τὸ μαστίγιο τῆς κρι­τικῆς του. Εἶναι τύποι χαρακτηριστικοὶ τῆς κοινωνίας του καιροῦ του: ὁ χωρικός, ὁ ζητιάνος, ὁ δικηγόρος, ὁ ἱερέας, ὁ κομψευόμενος, ὁ ὀκνηρὸς σπουδαστής, ὁ φιλόδοξος πὸολιτευτής, ὁ κακοήθης δημόσιος καὶ ἰδιωτικὸς ὑπάλληλος, ὁ ἰατρὸς «φακελλάριος» καὶ πολλοὶ ἄλλοι.

Στόχος τοῦ δικοῦ μου βιβλίου ἦσαν  τὰ τότε πολιτικὰ κὸμ­ματα, πρωτίστως ὅμως τὸ ΠΑΣΟΚ καὶ ὁ ἀρχηγός του, ποὺ ἤθελε νὰ ἀλλάξει τίς παραγωγικὲς σχέσεις καὶ νὰ ἐπιβάλει σοσιαλισμὸ προωθῶντας τὸν κρατισμό. Ἔγραφα τότε:

«Δὲν ἀλλάζουν οἱ παραγωγικὲς σχέσεις μὲ τὸ νὰ γίνουν οἱ ἐργαζόμενοι κρατικοὶ ὑπάλληλοι. Τὸ κράτος-ἐργοδότης εἶναι παρωδία ἐργοδότης· ὄχι πάντως σοσιαλισμός. Ἡ γενίκευση τοῦ ὑπαλληλισμοῦ εἶναι φενάκη σοσιαλισμοῦ καὶ βάση ἑνὸς αὐταρχικοῦ συστήματος, ὅπου ὁ μισθὸς ἔχει ἕνα θρησκευτικὸ χαρακτῆρα, παίζοντας ρόλο «Θείας Κοινωνίας» ἀνάμεσα στὸν πιστὸ καὶ στὸ «Κράτος-Θεό». Ὅλα δηλαδὴ ἀνάγονται σὲ θεολογία». (σέλ. 61)

Καὶ λίγο παρακάτω προσέθετα:

«Αὐτὸ δίνει τὴν εὐχέρεια στὸν κ. Πάπ. Νὰ ἐμφανίζεται κὰ­θε φορὰ μὲ διαφορετικὸ πρόσωπο: ἐχθὲς νὰ ἐμπνέεται ἀπὸ τὸν Μᾶρξ, σήμερα ἀπὸ τὸν Σαὶν Σιμὸν καὶ τὸν Φουριὲ κι αὔριο -μὲ τὴν ἔξαρση τοῦ ψευδοσυναισθηματισμοῦ καὶ Χαζορομαν­τισμού ποὺ διατρέχει τὴ νεολαία-ὡς μετενσάρκωση τοῦ Ρουσσῶ ποὺ κάποτε εἶχε πεῖ: «Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ γίνεται ὅσο μπορεῖ πιὸ ἀνεξάρτητος ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους καὶ ὅσο μπορεῖ πιὸ ἐξαρτήσιμος ἀπὸ τὸ κράτος». Ἔτσι τὸ κράτος-πρόνοια στὴ συνείδηση τῶν πολιτῶν λειτουργεῖ σὰν Θεία Πρόνοια καὶ ὁ Ἀρχηγὸς ὡς ἱεροφάντης μιᾶς πολιτικῆς θρησκείας, ποὺ μετατρέπει τὸν πολίτη σὲ πιστὸ καὶ τὴ σὸ­σιαλιστικὴ ἀλλαγὴ σὲ λαϊκιστικὴ παραλλαγή.

»Αὐτὴ ἡ πολιτικὴ Νεφελοκοκκυγία εὐνοεῖ τὴν ἀνάπτυ­ξη τοῦ ὀππορτουνισμοῦ χωρὶς ὅρια, ἐπιτρέπει τὴν ἀνάπτυ­ξη τοῦ καριεριερισμοῦ, τοῦ ἀρριβισμοῦ, τοῦ νεποτισμοῦ καὶ τοῦ φαβοριτισμοῦ, ὅλων δηλαδὴ τῶν μικροβίων ποὺ κάνουν τὴν πολιτική μας ζωὴ νὰ ἀναπτύσσεται ὄχι ὡς ἠθι­κή λειτουργία, ἀλλ’ ὡς πολιτικὴ λωποδυσία καὶ αἰθερολαθρεμπορία. Ἡ γλῶσσα μας ἄλλωστε εἶναι ἀρκετὰ πλούσια ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ δικαιολογεῖ τίς ὁποιεσδήποτε μεταπηδήσεις καὶ ὀβιδιακὲς μεταμορφώσεις». (σελ. 62-63).

Ὁ χρόνος ποὺ κύλησε δὲν μοῦ ἐπιτρέπει νὰ ἀλλάξω οὔτε «γρῦ». Οἱ πρόσφατες μάλιστα ἐκλογὲς μοῦ ἐπιτρὲ­πουν νὰ εἶμαι πιὸ δριμύς, Ἀλλὰ δὲν θὰ εἶμαι κι ἐξηγῶ τὸ «γιατί». Ὅταν μετὰ τὰ μεσάνυκτα ἡ ἀγρυπνοῦσα συμβία μου εἰσῆλθε στὴν κρεβατοκάμαρα τὴν Κυριακὴ τῶν ἐκλογῶν γιὰ νὰ μοῦ ἀνακοινώσει τὰ ἀποτελέσματα, μοῦ ἔθεσε τὸ ἀμήχανο ἐρώτημα: «Καὶ τώρα τί  ἐκάμαμεν;». Ὡς Λάκων της ἀποκρίθηκα λακωνικὰ: «Ἁπλῶς ἀποκάμαμε». Καὶ περισσότερο ἀπόκαμαν οἱ ἀρχιερεῖς τῶν καναλιῶν, οἱ ὁποῖοι στὴ διάρκεια ἑνὸς σαρανταήμερου προεκλογικοῦ ἀγῶνα ὅλα τὰ εἶχαν προβλέψει, ὅλα τὰ εἶχαν προείπει. Καὶ ἐπειδὴ ὅλη ἡ μετέπειτα περίοδος θὰ εἶναι προεκλογι­κή καὶ πολιτικὰ σαλταδορική, οἱ ἄνθρωποι θὰ κινδυνεὺ­σουν νὰ πάθουν ὑπερκόπωση. Καὶ κοντὰ σ’ αὐτοὺς οἱ γνωστοὶ «καναλόκυνες» ποὺ ὑλακιστὶ (=-γαυγιστικὰ) ἀνέπτυσ­σαν καὶ θ’ ἀναπτύσσουν ἀπὸ πρωίας μέχρι νυκτὸς τὰς ἐριβόμβους καὶ ἐρεβώδεις πολιτικὰς ἀπόψεις των.

Δὲν νομίζω ὅτι οἱ θερινοὶ μῆνες, κατὰ τοὺς ὁποίους τελοῦνται, κατὰ τὸ ρῆμα τοῦ ἀπίθανου Ἀνδρέα, τὰ «μπάνια τοῦ λαοῦ», θὰ εἶναι ἀνέφελοι-κι αὐτὸ πρὸς βλάβη τοῦ τουρισμοῦ. Φοβοῦμαι ὅτι κατὰ τὸ κατακαλόκαιρο θὰ ἔχουμε καταιγίδες ποὺ θὰ ξεπερνοῦν σὲ ἔνταση καὶ ἔκταση αὐτὲς τοῦ Ἀπριλίου-Μαΐου. Διὰ τοῦτο φρονῶ ὅτι πρέπει νὰ κρατᾶμε διαρκῶς ἀλεξιβρόχια, κοινῶς ὀμπρέλλες. Πιστεύω πὼς ὁ Θεὸς οὔτε καὶ τούτη τὴ φορὰ πρόκειται νὰ βρέξει… μυαλά.

Πολλοὶ γνωστοὶ ἐξεπλάγησαν ἀπὸ τὰ ἀποτελέσματα τῶν προσφάτων ἐκλογῶν. Ὅπως θὰ διεπίστωσαν οἱ ἀναγνῶστες ἀπὸ τὰ τελευταῖα ἄρθρα μου, δὲν ἦταν δυνα­τόν νὰ μοῦ προκαλέσουν ἔκπληξη. Στὸ κάτω-κάτω τί εἶναι ἐκλογές; Καλῶς ἐξεταζόμενες, ἐκλογὲς εἶναι τὸ δημοκρα­τικό δικαίωμα τῶν πολιτικῶν νὰ λένε ψέμματα καὶ τῶν πολιτῶν νὰ κάνουν βλακεῖες. Οἱ ἐκλογές, ὅπως δείχνει τὸ πρόσφατο παρελθόν, ἀντὶ νὰ δείχνουν τὴ δύναμη τῆς δημοκρατίας, δείχνουν τὴ δύναμη τῆς ἀνοησίας. Καὶ ὅταν στὶς ἐπιλογὲς τῶν κομμάτων καὶ τῶν προσώπων ποὺ προ­τείνουν τὰ κόμματα κυριαρχεῖ ἡ ἀνοησία, τότε ἡ δημοκρα­τία μεταβάλλεται σὲ μιὰ ἠλιθοποιὸ ἢ γελωτοποιὸ λειτουρ­γία. Ἡ δημοκρατία, γιὰ νὰ μὴν εἶναι τύπος ἀλλὰ οὐσία, ἀπαιτεῖ κι ἕνα minimum εὐφυΐας.

Δὲν ἦταν δυνατὸν ἡ κυβέρνηση νὰ μὴν ἡττηθεῖ. Κι αὐτὸ ὄχι γιατί πῆρε μέτρα σκληρά, ἀλλὰ γιατί δὲν μπόρε­σε νὰ ἐμπνεύσει ἕνα αἴσθημα σταθερότητας καὶ βεβαιότη­τας. Ὁ Λεὸν Μπλοῦμ, Γάλλος πολιτικός, εἶχε πεῖ τὸ 1945 τὰ ἑξῆς: «Καμμιὰ κυβέρνηση δὲν μπορεῖ νὰ παραμείνει σταθερὴ σὲ μιὰ ἄστατη κοινωνία καὶ σ’ ἕναν ἄστατο κό­σμο». Καὶ ἡ ἑλληνικὴ κοινωνία ἦταν ἄστατη καὶ ἀνάστα­τη καὶ ὁ εὐρωπαϊκὸς κόσμος ἦταν καὶ εἶναι ἀσταθὴς καὶ ἀμήχανος. Ὅταν ὁ ἀείμνηστος φίλος Θανάσης Κανελλὸ­πουλος σ’ ἕνα βιβλίο του χαρακτήρισε τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση «ἡμιτελῆ συμφωνία», ἐγὼ στὴν κριτική του βιβλὶ­ου τὴν ὀνόμασα «ἀτελῆ συμφωνία». Καὶ ἐμμένω σ’ αὐτό.

Ἡ κυβέρνηση -καλῶς ἢ κακῶς- ἔστρεψε τὴν πολιτική της στὴν ἐξάλειψη τῶν χρεῶν. Ἀλλ’ ὅπως εἶπε ὁ Χίτλερ τὸ 1940, «καμμιὰ χώρα δὲν καταστράφηκε ποτὲ λόγῳ τῶν χρεῶν της». Καὶ ὁ λόγος τοῦ Χίτλερ -ὅσο κι ἂν μᾶς πικραίνει αὐτὸ- ἀκούγεται σήμερα -ἰδίως ἀπὸ τὴ νεολαία- πιὸ πειστικός. «Ὁ Ἀγῶνας μου» ἔχει μεγαλύτερη κυκλο­φορία ἀπὸ τὰ βιβλία τοῦ Τσώρτσιλλ, τοῦ Στάλιν καὶ τοῦ Ντὲ Γκώλλ. Ἂς μὴν ἐκπλησσόμεθα, λοιπόν, γιὰ τὴν ἄνοδο τῶν ἐθνικιστικῶν κομμάτων σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη καὶ στὴν Ἑλλάδα δυστυχῶς. Τὸ φασισμὸ δὲν τὸν στέλνει σὰν μὰ­στιγα τῶν λαῶν ὁ Θεὸς· τὸν φέρνει ἡ παράλυση ἢ ἡ διάλυ­ση τῆς δημοκρατίας.

Κάποιοι ἀναλυτὲς τὸ βράδυ τῆς ἀνακοινώσεως τῶν ἀποτελεσμάτων, εἶπαν ὅτι νικητὴς τῆς κάλπης εἶναι ἡ «Χρυσῆ Αὐγή». Παρ’ ὅτι εἴχαμε προειδοποιήσει μὲ ἄρθρο μας στὴν «Ἑστία» γιὰ τὸ ἐνδεχόμενο αὐτό, ὡστόσο νικητὴ τῶν ἐκλογῶν θεωροῦμε την -ἔστω ὑπὸ διάλυση- Τουρκία. Μὲ τὴν «Πέμπτη φάλαγγα» ποὺ δημιούργησε στὴ Θράκη, ἔφερε τὸ ἐκεῖ μειωνοτικὸ κόμμα σὲ θέση ὑπεροχῆς. Κι ὅποιος πίνει καφὲ στὸ πάρκο τῆς Κομοτηνῆς μὲ τὸν Τοῦρκο πρόξενο, αὐτὸς ἔχει τίς περισσότερες πιθανότη­τες νὰ ἐκλεγεῖ δήμαρχος καὶ βουλευτής. Ἂς κάνουμε μιὰ προσπάθεια νὰ θυμηθοῦμε, πότε γιὰ τελευταία φορά πῆγε γιὰ μικρὲς διακοπὲς στὴ Θράκη ἕνας πρόεδρος δημοκρα­τίας ἢ ἕνας πρωθυπουργός;

Τὸ μήνυμα τῶν ἐκλογῶν εἶναι ἀπολύτως εὐκρινὲς: Ἡ Θράκη κινδυνεύει. Καιρὸς νὰ σταματήσει ἡ κοκκορομαχία καὶ νὰ χαραχθεῖ ὡς πρὸς τὴν περιοχὴ αὐτὴ μιὰ νέα ἐθνικὴ πολιτική. Ἡ Θράκη, σὰν τὰ Ἴμια, ἔχει γίνει γκρίζα ζώνη.

Σαράντος Καργᾶκος