Μία παρουσίασις τῆς ἱστορίας τῶν Κοπατσάρηδων μᾶς κάνει σήμερα ὁ Γιῶργος Λεκάκης. Νομίζω πὼς ἀξίζει νὰ τὴν γνωρίζουμε.
Κοπατσάρηδες! Μακεδόνες! Πολεμιστές!
Ἔχει τόση σχέσι μὲ αὐτὰ ποὺ ζοῦμε, ποὺ μᾶλλον θὰ μᾶς δώσῃ κάποιες ἰδέες πολὺ ἐνδιαφέρουσες.

Μια άγνωστη επανάσταση των κοπατσάρηδων στην Μακεδονία, το 1854

Οι Έλληνες ήταν πάντα πολεμιστές και λάτρεις της ελευθερίας. Επαναστάτησαν εκατοντάδες φορές κατά των όποιων κατακτητών τους, όλες τις εποχές, αδιάφορα εάν είχε ή δεν είχε προοπτικές το τόλμημά τους. Στην Ελλάδα, οι τόποι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: Αυτούς που επιδεικνύουν μαζικό ηρωισμό και αυτούς που γεννούν ήρωες! Μέσος όρος, δεν υπάρχει. Ανάμεσα στους τόπους που έχουν ιστορικά αποδείξει ομαδικό ηρωισμό είναι τα Κοπατσαροχώρια των Γρεβενών. Στην περιοχή αυτή της Πίνδου, το ιερό δένδρο του Διός, την δρυ, την λένε απλώς «δένδρο» ή/και «κοπάτσα» / «κουπάτσα».[1] Οι κάτοικοι της δρυοζώνης στα ριζά της Πίνδου λέγονται, λοιπόν, κοπατσαραίοι ή κοπατσάρηδες, ως θεραπεύοντες την δρυ, και υλοτομούντες αυτήν, με ιερή γνώση και ευλάβεια, που προέρχεται από τα πανάρχαια χρόνια της ιεροποιήσεως του δένδρου. Άρα ο όρος εκφράζει και ονοματίζει έναν λαό – φυσικά ελληνικό – εκ της χλωρίδος του τόπου όπου ζει και την ασχολία του με αυτήν. Οι κοπατσάρηδες, εκτός από υλοτόμοι, είναι και καλοί κτηνοτρόφοι. αλλά και αγωγιάτες (αγωγείς ή κιρατζήδες), κτίστες, σαματοποιοί (σαμαράδες), ξυλουργοί, τσαρουχοποιοί, ράπτες, σιδεράδες, κτίστες, πετράδες, κ.ά.

Τα κυριώτερα κοπατσοχώρια είναι 16 και δυο λόγια μόνο για το καθένα:

1. 1. Βοδεντσικό (νυν Πολυνέρι). Αρχαίο χωριό. Στην θέση «Καστρί», σε υψόμετρο 1.200 μ. ευρέθη σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, όπου ελατρεύετο ο Ζευς Δειπάτυρος. Ανήκε στην Τυμφαία χώρα. Η αρχαία πόλις – μάλλον – ιδρύθη στους προϊστορικούς χρόνους. Ήκμασε από τον 4ον έως και τον 1ον αι. π.Χ. Κατεστράφη γύρω στο 150 μ.Χ. Ο Ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων εκτίσθη με ογκόλιθους από αυτό το αρχαίο δομικό υλικό! Στο Χάνι Λόλα υπάρχει μια άβυσσος απ’ την οποία γκρεμίζονται νερά – εντυπωσιακός καταρράκτης. Φημισμένο χωριό για τους σιδεράδες του.
   2. Δέλνο ή/και Δέλβινο (ίσως σχετιζόμενο με το ομώνυμο χωριό της Ηπείρου). Νυν Πρόσβορο (= προς Β.). Αρχαίο χωριό επίσης. Στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας ερείπια κάστρου ελληνιστικής εποχής (330-167 π.Χ.). Γνωστό για τα δύο γεφύρια του: Το ξύλινο στην θεση «Ξλένιο Γεφύρι» και το πέτρινο, «του Γκαβού» (επειδή απ΄ αυτό έπεσε και σκοτώθηκε ένας τυφλός), ή «Πετρένιο γεφύρι» – ως γνωστόν ο νομός Γρεβενών φημίζεται για τα πέτρινα γεφύρια του. Στους πρόποδες του Άη-Λιά υπάρχει ακόμη το τωπονύμιο «Λημέρι του Ζιάκα», γιατί εδώ λημέριαζε ο οπλαρχηγός Θ. Ζιάκας!.. Το 1936 οι κοπατσάρισσες του Πρόσβορου απεδείχθησαν και πάλι ηρωίδες, αλλά γι’ αυτό θα μιλήσω σε επόμενο σήμείωμά μου.
   3. Κοσμάτι (βλάχ. Κουσμάτσλι). Επήρε τ’ όνομά του από τον πατρο-Κοσμά τον Αιτωλό, επειδή εδίδαξε σ’ αυτό. Φημίζεται για την καλή ρακή του. Στις θέσεις Βαθύλακκος και Ντρέιζ έχει ιαματικές πηγές. Στον δρόμο Κηπουρείο-Κοσμάτι υπάρχει το περίφημο 5τοξο πέτρινο γεφύρι (του 1860-64) «του Σπανού» στον ποταμό Βενέτικο. Εκτίσθη από τον Μουσταφά-πασά ή Σπανό, επί ερειπίων διπλής γέφυρας, η οποία είχε κτιστεί επί σουλτάνου Βαγιαζήτ.
   4. Λάβδας[2], με ετυμολογία που έχει αρχαίες ρίζες, αφού πλησίον του χωριού υπάρχει «προϊστορικός οικισμός». Αρχαίο, λοιπόν, χωριό γεωργών, κτηνοτρόφων, κτιστάδων, εμπόρων. Απάτητο από Τούρκους. Μόνον ο δεκατζής περνούσε άπαξ ετησίως, για τον φόρο σοδειάς, ο ταχυδρόμος κι οι ζαπτιέδες. Το χωριό αντιστάθηκε και στους αρβανίτες. Σήμερα έχει το πρώτο Μουσείο Μανιταριού στην Ελλάδα – ως γνωστόν τα Γρεβενά είναι ο «μανιταρονομός της Ελλάδος» – που φροντίζουν τα μέλη του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Λάβδας.
   5. Λυπινίστα (> Λεπενίτσα και νυν Περιβόλι ή Περιβολάκι). Οι κάτοικοί του ίδρυσαν το Βελεστίνο και το Μικρό Περιβολάκι στην Μαγνησία, το Αργυροπούλι (ή Αργυροπούλειο) στην Λάρισα, την Λεπενίτσα (νυν Ανθούσα Λάκμωνος Καλαμπάκας) στα Τρίκκαλα, κ.ά. χωριά, ενώ πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Βέρροια. Οι Γερμανοί έκαψαν όλο το χωριό, αλλά την εκκλησιά του άη Γιώργη δεν μπόρεσαν να την κάψουν.
   6. Μαυραναίοι (βλάχ. Μαυράνλε), πρώην κεφαλοχώρι, με παλαιές εκκλησιές (Αγ. Δημητρίου, Αγ. Αθανασίου, Παναγίας).
   7. Μεσολούρι, σε υψόμετρο 1.020 μ. σήμερα κατοικείται μόνον το θέρος. Εκκλησιά του Αγ. Δημητρίου (του 1778) με περίφημες αγιογραφίες.
   8. Μπίσοβο ή Μπίσιοβο (είτα Δύσβατο και νυν Κυπαρίσσι). Αρχαίο χωριό. Στον λόφο Παλιόκαστρο, στην είσοδο του χωριού, ενετοπίσθη αρχαιολογικός χώρος. (Και στον Αγ. Δημήτριο ευρέθησαν παλαιοί τάφοι). Μετά έγινε μαστοροχώρι, γι’ αυτό και η λιθόκτιστη και λιθόσκεπη εκκλησιά (του Αγ. Γεωργίου του 1867), το πέτρινο δημοτικό σχολείο (του 1915), το πέτρινο γεφύρι του Παπατάκη (του 1920 – σώζεται η μία καμάρα μόνον), κ.ά.
   9. Ντοτσικό ή Ντούσκο[3] (νυν Δοτσικό), αν και υπό εγκατάλειψη, χωριό σε υψόμετρο 1.060 μ. στις Α. πλαγιές της Σκούρτζας Πίνδου, εξακολουθεί φημισμένο για τα τυροκομικά προϊόντα του. Εντός του χωριού πέτρινο γεφύρι (του 1804), πάνω απ’ τον Βενέτικο. Εδώ ευρέθη δόντι καρχαρία ηλικίας 70 εκατ. χρόνων, όταν η περιοχή ήταν. θάλασσα!..
   10. Παλιοχώρι, παλαιό κεφαλοχώρι. Οι κάτοικοί του ήταν κτηνοτρόφοι, γεωργοί και μεταλλωρύχοι. Με ΙΝ της Αγ. Παρασκευής (του 1873) και ανεξάρτητο κωδονοστάσιο (του 1897). Στην θέση Χάβος, απότομα βράχια σου κόβουν την ανάσα, αλλά μια λίμνη και ένας καταρράκτης στην ξαναδίνουν.
   11. Ρατοσίνιστα (> Ραδοσίνιστα, νυν Μέγαρο), με τριήμερο πανηγύρι της Παναγίας. Στις θέσεις Σκαπάρια και Κούφαλο υπάρχουν ιαματικές πηγές. Στον δρόμο Μέγαρο-Κάστρο κείται το παλαιό πέτρινο γεφύρι «του Κάστρου» επί του ποταμού Γρεβενίτη.
   12. Σαρακαναίοι ή Σαρκαναίοι (> Σαραγκαναίοι, Σαργκαναίοι[4] και βλαχ. Σιάργκανλι). Νυν Πανόραμα. Σε υψόμετρο 1.070 μ.! Ίσως το παλαιό τοπωνύμιο να μαρτυρά και κάποια παλαιά εγκατάσταση σαρακατσάνων εδώ.
   13. Σπήλιο, ετυμολογία από κάποιο σπήλαιο, ή εκ παραφθοράς της αρχαίας ονομασίας του, που ήταν Πύλαιο, γιατί το χωριό ήταν η πύλη για την Πίνδο και κατ’ επέκταση για την Ήπειρο. Επίσης αρχαίο χωριό, αφού στην περιφέρειά του συναντώνται λείψανα και ίχνη αρχαίων κτισμάτων. Με παλαιές εκκλησιές και πέτρινα αρχοντικά. Ο ποταμός Βενέτικος κινεί νεροτριβές. Φημισμένο για το γεφύρι της Πορτίτσας, του 1743. Ένωνε Σπήλαιο-Μοναχίτι. Ένα από τα ωραιότερα γεφύρια της Ελλάδος! Άξια επισκέψεως και η Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου, λίγο πριν φθάσει κανείς στο σπήλαιο. Εκκλησιά του 1633.
   14. Τίστα (μετονομάσθη Ζάκα ή Ζιάκας, ως γενέτειρα του οπλαρχηγού). Πλησίον του χωριού, στα Β. του όρους Όρλιακα, υπάρχουν περίφημα σπήλαια. Σ’ αυτά κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κρύβονταν οι κάτοικοι ίνα γλυτώσουν από τους Γερμανούς! Με ερείπια δύο νερόμυλων. Στον δρόμο Γρεβενών-Ζάκα, στον Βενέτικο, το πέτρινο «γεφύρι Ζάκα» (κτίσθηκε στα τέλη του 1800). Από την περιοχή του Ζιάκα ρέει και η πευκόφυρος πηγή, η οποία δίνει το επιτραπέζιο νερό «Πίνδος».
   15. Τούσι ή Τούζι (νυν Αλατόπετρα). Με παλαιές εκκλησιές, πέτρινα αρχοντικά. Από αγροτικό δρόμο, 3 χλμ. από Αλατόπετρα προς Πρόσβορο, επί του Βενέτικου, πέτρινο γεφύρι (αγνώστου εποχής). Κάτω από την καμάρα υπάρχουν σταλακτιτοειδείς σχηματισμοί μήκους έως και 30 εκατ.! Μεταξύ Αλατόπετρας-Φιλιππαίων, μέσα σε μια φυσική βράχινη χαράδρα, που οι εντόπιοι λεν Στόμιο, αφρίζει ένας καταρράκτης, ο οποίος γκρεμίζει τα νερά του Σμιξιώτικου ποταμού, από ύψος 40 μ.!
   16. Φιλιππαίοι (βλαχ. Φιλκλί ή Φιρκλί), στα ΝΑ. της Τομάρας, εντός δασών και πλουσίων ορεινών λειμώνων, κέντρο νομαδικής κτηνοτροφίας. Οι κάτοικοί του ίδρυσαν τους Κάτω Φιλιππαίους (τ. Παζαρλή) Καλαμπάκας Τρικκάλων.

Και υπάρχουν κ.ά. κοπατσαροχώρια, Δ., Β. και Ν. της πόλεως των Γρεβενών. Ονομαστικώς: Άγ. Θεόδωροι, Ανθρακία, Βραβονίστα (Καληρράχη), Βραστινό (Αναβρυτή), Γκριντάδες (Αιμηλιανός), Δραβονίστα, Ελευθεροχώρι, Ζάλοβο (Τρίκωμο), Ζάπαντο (Ζαπαναίοι-Λαγκαδιά), Ζιγκόστι (Μεσόλακκος), Καλαμίτσι, Καλόχι, Κάστρο, Κυρακαλή, Λαμπανίτσα (Μικρολίβαδο), Λιμπίνοβο (Διάκος), Μαυρονόρος, Μουναχίτλου (Μοναχίτι), Μπούρα (Δοξαράς), Ντιβράνι (Έλατος), Πηγαδίτσα, Πλέσια (Μελίσσι), Ριάχοβο (Παρόρειο = παρά το όρος[5]), Σίτοβο (Σιταράς), Σχίνοβο (Δεσπότης), Τάλοβο, Τσιτουρίε (Κηπουρείο), Τσουριάκας (Αετιά), Φελλί. Ίσως κ.ά. που μετονομάσθηκαν, διότι τότε κάποιοι πίστευαν πως δεν έχουν ελληνική ρίζα οι ονομασίες των χωριών αυτών, κάτι που σήμερα έχει αποδειχθεί πως δεν ήταν έτσι. Ακόμη και αυτά τα παλαιά ονόματα των χωριών των βιαίως εξισλαμισθέντων κοπατσαραίων (βαλαάδων) και βλάχων των Γρεβενών είχαν ελληνική, ελληνικότατη ετυμολογία, γι’ αυτό και τα αναφέρω εδώ και με τα παλαιά τους ονόματα. Ηρωικά και γεμάτα θρύλους χωριά!

Εκτός από τα περίχωρα των Γρεβενών, οι κοπατσαραίοι εξαπλώθηκαν – κυρίως μετά το 1800 – και στην Ημαθία (χωριά Βερμίου) και την Πιερία (χωριά Ολύμπου).

Το πιο ένδοξο κοπατσαροχωριό όλων θεωρείται η Τίστα, η ιδιαιτέρα πατρίς του οπλαρχηγού Θ. Ζιάκα. Αλλά το κέντρο των κοπατσάρηδων είναι το Σπήλιο, όπου έγινε η – άγνωστη στους πολλούς – επανάστασή τους, το 1854. Οι λεπτομέρειες αυτής της επαναστάσεως ακόμη αγνοούνται. Ήταν τότε που ο Θ. Ζιάκας μάζεψε 50 παλληκάρια και γυναικόπαιδα στην Ι.Μ. Σπηλαίου στο Σπήλιο και εκήρυξε την επανάσταση κατά των Τούρκων, ζητώντας ανεξαρτησία! Η κίνηση αυτή δεν είχε πιθανότητες επιτυχίας μεν – κάτι που την καθιστά ακόμη πιο ηρωική – αλλά και οι επαναστάτες δεν ηττήθησαν δε! Παρά την ηρωική αντίσταση, προδόθηκαν από τρόφιμα και πολεμοφόδια. Έτσι αναγκάσθηκαν ν’ ανοίξουν δρόμο δια μέσου των εχθρών και να διαφύγουν προς την Καλαμπάκα (επίσης τότε οθωμανοκρατούμενη). Απ’ εκεί, οι πρωτουργοί καταστάλαξαν στην παλαιά Ελλάδα. Ο δε Ζιάκας κατέληξε τελικώς στην Λαμία, ονειρευόμενος διαρκώς την απελευθέρωση της πατρίδος του, των κοπατσαροχωρίων των Γρεβενών. Συνέχισε να πολεμά έως τα βαθειά του γεράματα. Πολύ γέρος πολέμησε ως αντάρτης και στον ατυχή πολεμο του 1897.

Η επανάσταση αυτή ξεσήκωσε όλα τα χωριά του Βοΐου Κοζάνης!

Όσον αφορά τα γυναικόπαδια, αυτά με την διαμεσολάβηση Ευρωπαίων προξένων, που είχαν φθάσει στα Ιωάννινα, έλαβαν αμνηστεία και εν τέλει επέστρεψαν στα κοπατσαροχωριά τους.

Η λαϊκή μούσα δεν έμεινε ασυγκίνητη απ’ αυτήν την ηρωική εξέγερση. Και φιλοτέχνησε ένα τραγούδι, και μάλιστα διαλογικό, που ακόμη είναι αγαπητό στην Μακεδονία και την Θεσσαλία:

Εσείς βουνά των Γρεβενών και πεύκα του Μετσόβου

λίγο να χαμηλώσετε, μια-δυο ντουφέκια τόπο

 για να φανούν τα Γρεβενά, κι αυτό το μέγα Σπήλιο

 πώς πολεμούν οι Έλληνες με το νιζάμ-ασκέρι.

Πέφτουν τα τόπια σαν βροχή, γκιουλέδες σαν χαλάζι

 κι αυτά τα λιανοντούφεκα σαν την ψιλή βροχούλα.

 Πάψε Ζιάκα μ’ τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι

να κατακάτσει ο κουρνιαχτός, να μετρηθούν τ’ ασκέρια 

«Άσ’ τε, παιδιά μ’, να φύγωμε, να πάμ’ στην Καλαμπάκα!

 Εκεί ‘ναι κι άλλοι αρχηγοί, εκεί κι ο Χατζηπέτρος!».

«Καλημερά σου αρχηγέ!».

«Καλώς τον Ζιάκα που ‘ρθε!.

 Ζιάκα μ’ π’ άφησες τις εκκλησιές, το μέγα μοναστήρι;»

 «Πέτρο μ’ δεν είν’ τα Τρίκκαλα, δεν είν’ οι αραπάδες,

 Εδώ τα λένε Γρεβενά! Τους λέγουν αρβανίτες!

 Έχουν την πίστη στο σπαθί, τον νόμο στο ντουφέκι».

Οι κοπατσάρηδες – πανάρχαιοι Μακεδόνες κάτοικοι των Γρεβενών – είναι φουστανελλάδες και ιππομανείς. Ως προς τον σωματότυπο είναι μελαχροινοί, υψηλόσωμοι, εύσωμοι, ευσταλείς, σωστοί γίγαντες ως Μακεδόνες (μακεδνοί = οι έχοντες μάκος/μήκος, οι επιμήκεις). Ως προς τον χαρακτήρα είναι υπερήφανοι, λεβέντες, αδάμαστοι, ανυπότακτοι. Επί οθωμανοκρατίας, οι κοπατσαραίοι ήταν πάντα αντιδραστικοί με τους κατακτητές. Οι περισσότεροι άνδρες τους έβγαιναν κλέφτες στο βουνό. Συνήθειο που κράτησαν έως και τις αρχές του 20ού αι., όταν οι περισσότεροι ληστές της Δυτ. Μακεδονίας ήσαν κοπατσάρηδες, οι οποίοι κατέρχονταν έως την Θεσσαλία, ενώ δυτικώτερα κτυπούσαν την Ήπειρο έως και την Αλβανία.

Περιττό να αναφέρω ότι όπως στα αρχαία χρόνια η πειρατεία ήταν ένας νόμιμος τρόπος προσπορισμού και επιβιώσεως διαφόρων λαών της θαλάσσης, κυρίως νησιωτών, έτσι και έως τα σύγχρονα χρόνια η ληστεία ήταν ένας έντιμος και ηρωικός τρόπος του ζειν. Έτσι το έβλεπαν και οι κοπατσάρηδες. Ότι δηλ. ληστεύοντας τον ληστή (κατακτητή) ισορροπείς το κακό. Έως τα μέσα του 20ού αι. οι κοπατσάρηδες έφθαναν τον αριθμό των 10-12.000 ψυχών.

ΠΗΓΕΣ:

Λεκάκης Γ. «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5…» έκδ. εκδ. «Πολυμέσα Εκπαιδευτική Μηχανική», 1998. Του ιδίου «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις-Γρεβενά» (υπό έκδοσιν).

Πουλιανού Δ. «Κοπατσαραίοι Ζωντανό Παρελθόν στα Ρίζα της Ανατολικής Πίνδου», έκδ. Ανθρωπολ. Εταιρεία Ελλάδος, 1994.

Φαλτάιτς Κ. (διάφορα κείμενα). (χρόνος)

Τι έκαναν οι γυναίκες των κοπατσάρηδων  όταν φοροεισπράκτορες πήγαν στα χωριά τους να εισπράξουν άδικους φόρους.

Μια άγνωστη σελίδα της ελληνικής Ιστορίας, επίκαιρη όσο ποτέ.

Την ιστορική ημέρα της 25ης Μαρτίου – φαίνεται τόχει η ημέρα! – ένα άλλο ηρωικό γεγονός – πλην του γνωστού, της εξεγέρσεως του 1821, που έγινε εθνική επέτειος – συνέβη στην Ελλάδα, αλλά το 1936 αυτήν την φορά, και συγκεκριμένα στην Μακεδονία, και δη στο κοπατσοχώρι Πρόσβορο.

Στο κοπατσαροχώρι Πρόσβορο – ή Δέλνο-Δειλινό, όπως είπα στο προηγούμενο άρθρο της στήλης – της ευρύτερης περιοχής Σαμαρίνας Γρεβενών – και όχι στο Σέλινο, όπως εσφαλμένα εγράφη κάπου – ανήμερα της 25ης Μαρτίου 1936 εμφανίσθηκαν οι «φορατζήδες» (φοροεισπράκτορες), συνοδεία αυτοκινήτων και με δύναμη χωροφυλακής – όπως λέμε σήμερα «ήρθε η Τρόκια, την οποία φύλαγε δύναμη αστυνόμων», λες και οι συμπαθείς αστυνόμοι σ’ αυτήν την χώρα έχουν υπηρεσία να προστατεύουν τους κλέφτες και τους τοκογλύφους και όχι τους νόμιμους φιλήσυχους πολίτες… Οι φοροεισπράκτορες είχαν απαίτηση για αθρόα εκτέλεση των φορολογικών ενταλμάτων, σ’ ένα χωριό, το οποίο έχει βουλιάξει στα χρέη!..

Η απαίτηση αυτή των φορατζήδων επέσυρε την αντίδραση των ανδρών του χωριού, οι οποίοι και συνελήφθησαν παραχρήμα!.. Και με εφαρμογή του μέτρου της προσωποκράτησης, εκλείσθησαν στον σταθμό χωροφυλακής του χωριού – τότε τα χωριά είχαν, έστω, σταθμούς χωροφυλακής – ίνα μεταφερθούν στα Γρεβενά.

Τότε, όμως, συνέβη ο απρόσμενος παράγοντας στην Ιστορία, που είναι αυτός ο οποίος παίζει πάντα τον καθοριστικό ρόλο και που πάντα είναι απρόβλεπτος: Ανέλαβαν δράση οι γυναίκες του χωριού, οι οποίες ήσαν. 300 – όσες οι άνδρες του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες! – ναι, τότε υπήρχαν χωριά, στα οποία κατοικούσαν 300 γυναίκες! Οπλισμένες με ρόπαλα, αξίνες κ.ά. γεωργικά εργαλεία, απαίτησαν να αφεθούν αμέσως ελεύθεροι οι συλληφθέντες σύζυγοι, γιοι, αδελφοί και γείτονές τους! Ως άλλες αρχαίες Αργίτισσες ή Σπαρτιάτισσες, σύγχρονες Υδραίες, Σπετσιώτισσες, Ναουσαίες, Σουλιώτισσες, Κρητικές, Μανιάτισσες, Λέσβιες, Λημνιές, Θράσσες ή Κιώτισσες – η Ελλάς είναι και χώρα ηρωίδων, όχι μόνον ηρώων! – συνεπλάκησαν με τους. χωροφύλακες, κατέλαβαν τον σταθμό της χωροφυλακής και απελευθέρωσαν τους άνδρες κρατουμένους!..

Οι εκδιωγμένοι και ταπεινωμένοι χωροφύλακες επέστρεψαν αργότερα με ενισχύσεις, από το γειτονικό χωριό Πολυνέρι. Και οι συγκρούσεις συνεχίσθηκαν. Διενεργήθησαν αρκετές συλλήψεις. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων συγκεντρώθηκε, οργανώθηκε και ανασυντάχθηκε στις παρακείμενες δασωμένες πλαγιές των βουνών. Οι συμπλοκές με τους χωροφυλάκους διήρκεσαν επί αρκετές ημέρες, ώσπου εν τέλει να επέλθει καταλλαγή.

Ο ξεσηκωμός των γυναικών στο Πρόσβορο μοιάζει με τους αυθόρμητους λαϊκούς αγώνες κατά των κοτζαμπάσηδων στην προεπαναστατική περίοδο, που κάποιοι προσπάθησαν να καπελώσουν!..

Αυτό, λοιπόν, δεν ήταν ένα «οργανωμένο κίνημα», αλλά ένας απροετοίμαστος, αυτοσχέδιος κι αυθόρμητος λαϊκός ξεσηκωμός, ο οποίος δεν ελέγχεται από κόμματα, φορείς, εξουσίες. Και σε έναν τέτοιον ελπίζει – και σήμερα – το λαϊκό αίσθημα. Αμήν!

ΠΗΓΕΣ:

Εφημερίδες «Ακρόπολις» 26.3.1936, σελ. 6. «Καθημερινή» 26.3.1936, σελ. 6. «Ριζοσπάστης» 26.3.1936, σελ. 4 και «Ριζοσπάστης» 27.3.1936 στο κύριο άρθρο του «Οι λαϊκοί αγώνες θα συνεχισθούν», σελ. 1 και στήλη «Σφυριές», σελ. 2. (χρόνος)

χάρτης ἀπὸ ἐδῶ