Τὸ παρακάτω μοῦ ἔστειλε ὁ Νετάκιας πρὸ  ἡμερῶν, ἀλλὰ δὲν πρόλαβα νὰ τὸ δημοσιεύσω. (Δύο χέρια γάρ….)

Γιατί σᾶς τό παρουσιάζω σήμερα;
Διότι θὰ σταθῶ στὴν τοποθέτησιν τοῦἸωάννου Φικιώρη, ὁμιλητοῦ–ὑπερασπιστοῦ τοῦ μονοτονικοῦ ἐκείνην τὴν μοιραία νύκτα.
ΓΙατί τοῦ Φικιώρη εἰδικῶς;;
Μὰ διότι  πρόσωπα σὰν τὸν Φικιώρη κρίνουν, ἀποφασίζουν, καταδικάζουν στὴν ἀγραμματοσύνην ἕναν ὁλόκληρον λαόν!
Δυστυχῶς, ἄν καὶ πολλοὶ «εἰδικοὶ» ἀρνοῦνται νὰ τὸ κατανοήσουν, ἀφήσαμε τὴν παιδεία μας, καθῶς καὶ τὶς ἀποφάσεις ποὺ τὴν ἀφοροῦν σὲ πρόσωπα ἀπαίδευτα. Σὲ πρόσωπα ποὺ χρειάζονταν νὰ συγκαλύψουν τὴν ἀμορφωσιά τους. Ποὺ ἔπρεπε νὰ κρύψουν τὸ πόσο ἀνόητοι, μικροὶ καὶ ἀνίκανοι ἦταν νὰ προστατεύσουν ἕναν λαό.

Φταίω ἐγώ μέτά πού ἰσχυρίζομαι πώς τό πρόβλημα μας εἶναι μόνον θέμα παιδείας κι ὄχι πολιτικῆς; 

Φιλονόη. 

Σημείωσις καὶ (σοβαρὰ) παρατήρησις

Τὰ περὶ τόνων καὶ πνευμάτων δὲν μποροῦν νὰ ἀναλυθοῦν ἀπὸ ἄτομα ποὺ ἀδυνατοῦν νὰ τὰ κατανοήσουν καὶ νὰ τὰ «ἐκμεταλλευθοῦν», πρὸ κειμένου νὰ κρατοῦν τὰ μυαλά των ἐν ἐνεργείᾳ μὰ καὶ ἐν ἐγρηγόρσει, πολλῷ δὲ μᾶλλον ἀπὸ ἄτομα ποὺ ἂν καὶ δημοσιογράφοι τώρα πιὰ δηλώνουν …γλωσσολόγοι (ἢ καὶ γλωσσοπλᾶσται ἢ καὶ γλωσσοφόνοι…)
Γιατί δέν μποροῦν; Διότι, πολὺ ἁπλᾶ, ἐὰν θεωρήσουμε πὼς ἔχουν ἀπολύτως ἀγαθὲς προθέσεις, τότε, πολὺ ἁπλᾶ λέμε ξανά, καὶ μόνον κυττῶντας γύρω μας τὴν σημερινὴ κατάντια τῶν ἀμορφώτων καὶ ἀγραμμάτων καὶ ἀνορθογράφων νέων μας, θὰ ἔπρεπε νὰ προβληματισθοῦν γιὰ τὰ αἴτια αὐτῆς τῆς καταστροφῆς. Κι ἐὰν δὲν τοὺς ἐνοχλοῦν ἢ ἐὰν ἀδυνατοῦν νὰ συνδέσουν δύο -διόλου ἄσχετα μεταξύ των γεγονότα- τότε, αὐτομάτως ἀντιλαμβανόμεθα πὼς ὅλο αὐτὸ οὐδόλως τυχαῖον εἶναι.
Μὰ ἐὰν δὲν εἶναι τυχαῖον τότε, πάντα πολὺ ἁπλᾶ, ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ὑπερασπίζονται τὸ ἀτονικόν (μὰ καὶ τὸ μονοτονικὸν, καθὼς καὶ καθε ἄλλο πείραμα ἀπαιδείας) ἢ ἐθελοτυφλοῦν ἢ …τεμπελιάζουν ἢ…
…ἤ…

Πριν μπω στο θέμα του σημερινού μου σημειώματος, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι δεν έχω σκοπό να μετατρέψω το ιστολόγιο σε… Στάθης Γουότς. Ναι μεν θα ασχοληθώ για δεύτερο συνεχόμενο άρθρο με κάτι που έγραψε ο αγαπητός Στάθης Σταυρόπουλος, αλλά πρόκειται για σύμπτωση. Στο κάτω-κάτω, πρόκειται για ένα θέμα για το οποίο έχω γράψει πολλές δεκάδες σελίδες: το μονοτονικό σύστημα ή την αντιπαράθεση με τους οπαδούς του πολυτονικού.

Ο αγαπητός Στάθης Σταυρόπουλος, ως γνωστόν, ανήκει στους οπαδούς του πολυτονικού. Παλιότερα, είχε γράψει στη στήλη του στην Ελευθεροτυπία:

 Αυτήν την άχρηστη τελίτσα πάνω απ’ το αϊ (i) γιατί δεν την καταργούν οι Αγγλοι; δεν στέργουν στην απλοποίηση της γραφής και της γλώσσας τους οι κουτόφραγκοι; (με την καλή έννοια του κέλτη-σάξωνα-νορμανδού)

Τελικώς έχουμε δίκιο! μόνον εμείς οι Γραικοί είμαστε τόσον πιο ξύπνιοι απ’ όλους τους άλλους Ευρωπαίους, ώστε να απλοποιούμε τη γλώσσα μας και τη γραφή της για να μην κουράζονται τα παιδιά να τη μάθουν.

Ενθυμείσθε οι παλαιότεροι πόσο… δύσκολο ήταν να μάθουμε τους τόνους και τα πνεύματα; 10.000 ώρες ξοδεύαμε και 10.000 τόνους προσπάθειας καταβάλλαμε, ενώ τώρα στο τσακ μονοτονικό και στο τσιφ ατονικό.

Ασε που, τώρα τα παιδιά καταβάλλουν 10.000 τόνους προσπάθειας να καταλάβουν τους ακόμα πιο στρυφνούς εν τέλει (και τελείως γελοίους) κανόνες του μονοτονικού για να γράφουν ατονικό και να μένουν αγλωσσικά.

Κορόιδα Αγγλοι με την τελίτσα σας, κορόιδα Γερμανοί με τα κεφαλαία σας, κορόιδα Γάλλοι με τις αξόν λελεμπλόν σας, σας τη φέραμε (και τράβα να ξεχωρίσεις το ένα «σας» απ’ το άλλο μονοτονικέ μου, άτονε)…

Πολλά θα μπορούσα να σχολιάσω εδώ, και αξίζει να το κάνω σε επόμενο σημείωμα· για παράδειγμα, είναι εντελώς άλλος ο ρόλος των γαλλικών “αξάν λελεμπλόν” από την ελληνική περισπωμένη, η δε τελίτσα πάνω από το λατινικό i δεν είναι καν τονικό σημάδι. Αλλά δεν θα επεκταθώ σε αυτά, ίσως μιαν άλλη φορά.

 Θα σταθώ στην άποψη του Στάθη ότι η εκμάθηση των τόνων και των πνευμάτων, για όσους από εμάς πήγαμε σχολείο πριν από το 1982,  ήταν πανεύκολη. Η δική μου η εντύπωση είναι εντελώς διαφορετική. Θυμάμαι πάρα πολλούς συμμαθητές μου να δυσκολεύονται πολύ -και ξέρω ότι και πάρα πολλοί μεγαλύτεροι, ακόμα και άνθρωποι που ασχολούνταν καθημερινά με το γράψιμο, είχαν μεγάλη δυσκολία με τις δασείες και τις περισπωμένες. Μπορεί ο Στάθης να ήταν η φωτεινή εξαίρεση και να μην είχε κανένα πρόβλημα να μάθει τους (ελάχιστους;) κανόνες του πολυτονικού, αλλά άλλοι δυσκολεύονταν και δεν είχαν και πρόβλημα να το ομολογήσουν, όπως εδώ ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Ιωάννης Φικιώρης στη Βουλή, κατά τη συζήτηση για την καθιέρωση της δημοτικής το 1976:

Κύριοι βουλευταί, είναι γεγονός, ότι οι περισσότεροι από εμάς ακόμη και όταν καταφεύγουμε στο λεξικό δεν είμαστε πολλές φορές βέβαιοι για το τι τόνο πρέπει να βάλουμε σε μία λέξη και σαν λύση στο αδιέξοδο βρίσκουμε να βάλουμε επάνω από το φωνήεν κάτι που είναι ανάμεσα στην οξεία ή τη περισπωμένη. Και βάζουμε ένα πνεύμα κάτι περίπου σαν δασεία ή κάτι περίπου σαν ψιλή, ενώνοντας τα αμφιλεγόμενα αυτά τονικά σημεία, έτσι που κανείς να μη μπορεί να μας πη ότι είναι ακριβώς ετούτο ή εκείνο.

Αυτά τα απροσδιόριστα σημάδια, γεννήματα της άγνοιας και της πονηριάς μας, αυτά που ο λαός μας, τα έχει ονοματίσει «τζίφρες» είναι τα ιδεογράμματα, της Κινέζικης γραφής για τα οποία μίλησε ο αξιότιμος Αρχηγός της Αντιπολιτεύσεως.

Κι εγώ θυμάμαι ότι πολλοί που έγραφαν χειρόγραφα (δικηγόροι, εκπαιδευτικοί κτλ.) , όταν είχαν αμφιβολία έβαζαν ένα περίεργο σημάδι για πνεύμα, που να μοιάζει μεν με ψιλή (βάσει των πιθανοτήτων) αλλά να μπορεί στην ανάγκη να ερμηνευτεί (με έναν καλό δικηγόρο) και για δασεία.

Ένα άλλο επιχείρημα των πολυτονιστών, ειδικά υπέρ της δασείας, είναι ότι παίζει ρόλο στο σχηματισμό των σύνθετων λέξεων, διότι, έλεγε ο μακαρίτης (ή μακαριστός) Χριστόδουλος, αν δεν ξέρεις ότι το αίμα παίρνει δασεία πώς θα σχηματίσεις τον τύπο “αφαίμαξη”; Το επιχείρημα αυτό φαίνεται για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου λογικό, αλλά μόνο τόσο· διότι παρουσιάζει ανάποδα την πραγματικότητα. Όλοι μας ξέρουμε τη λέξη αφαίμαξη, και από εκεί καταλαβαίνουμε ότι το αίμα έπαιρνε μια φορά κι έναν καιρό δασεία. Άλλωστε, στις νεότερες λέξεις ο κανόνας της δάσυνσης στη σύνθεση δεν τηρείται πάντοτε, κι έτσι λέμε αντηλιά και αντηλιακά (παρόλο που ο ήλιος δασυνόταν), πεντέξι (παρά την πενθέκτη των θεολόγων), πρώτα απ’ όλα (αλλά εφ’ όλης της ύλης), καταϊδρωμένος (αλλά κάθιδρος) και πάει λέγοντας.

 (Παρένθεση: υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που εφαρμόζουν τη δάσυνση ακόμα και σε λέξεις που έπαιρναν ψιλή, σαν εκείνο τον δάσκαλο από το Κιλκίς, ο οποίος είχε παίξει καίριο ρόλο στην εκστρατεία κατά του βιβλίου ιστορίας της 6ης Δημοτικού και περηφανεύεται ότι διδάσκει στα παιδιά του δημοτικού αρχαία ελληνικά, στην ελεύθερη ζώνη, και ο οποίος προχτές καταφέρθηκε εναντίον των “καθ’ επάγγελμα” εκκλησιομάχων).

 Γιατί τα λέω όλα αυτά σήμερα; Διότι διαβάζω στη σημερινή (17.3.2010) Ελευθεροτυπία τη στήλη του Στάθη. Να πω εδώ ότι ο Στάθης έχει τη συνήθεια τον τίτλο του κάθε σημειώματός του να τονε γράφει χειρόγραφο, και βέβαια να βάζει πνεύματα και τόνους αλά πολυτονικά. Ο σημερινός λοιπόν τίτλος, όπως βλέπετε πιο πάνω, είναι “Χωρίς ειρμό, αρμούς και έρμα”. Εγώ αλεξαντριανά σκουληκάκια δεν έχω σε τούτο εδώ το πληκτρολόγιο, οπότε αναπαράγω μονοτονικά το κείμενο, αλλά αν προσέξετε το χειρόγραφο του Στάθη θα δείτε πως και στις τρεις λέξεις φαίνεται να έχει βάλει ψιλή (ολοφάνερα στις δυο πρώτες, κάπως πιο ασαφώς αλλά σχεδόν σίγουρα στην τρίτη). Κι όμως…

 Κι όμως, και οι τρεις λέξεις, και ο ειρμός, και ο αρμός και το έρμα, τον παλιό τον καιρό έπαιρναν… δασεία! Αν έχετε αμφιβολία και δεν έχετε πρόχειρο λεξικό, σκεφτείτε ότι από τον αρμό έχουμε την εφαρμογή, ενώ από τον ειρμό την κάθειρξη. Το έρμα δεν ξέρω αν κάνει καμιά σημαδιακή σύνθετη λέξη (μόνο το ανερμάτιστος σκέφτομαι, που δεν βοηθάει), ούτε ο ειρμός, οπότε θα πρέπει να με πιστέψετε όταν σας λέω ότι έπαιρνε δασεία (ή να βρείτε λεξικό που να έχει την αρχαία λέξη).

 Τώρα, να μην παρεξηγηθώ. Σκοπός μου δεν είναι να βγάλω αγράμματο τον Στάθη, όπως με περισσή ευκολία βγάζει ο ίδιος αγράμματους όποιους γράφουν π.χ. “στις καλένδες” αντί “στις ελληνικές καλένδες” που θέλει ο Γ. Τζαννετάκος.

Σκοπός μου είναι να δείξω ότι μάλλον ωραιοποιεί τις αναμνήσεις του ο Στάθης και όποιος άλλος ισχυρίζεται ότι στο σχολείο ήταν παιχνιδάκι η εκμάθηση των κανόνων του πολυτονικού· παραπέρα, να επισημάνω ότι η σημερινή χρήση του πολυτονικού γίνεται πάρα πολλές φορές για διακοσμητικούς λόγους (όπως κάνει ο Στάθης) ή για ιδεολογικούς λόγους. Διότι, όταν είσαι θερμός συνήγορος του πολυτονικού και κάνεις λάθος τρία στα τρία, ε, δικαιούμαστε να συμπεράνουμε ότι το πολυτονικό δεν είναι και τόσο εύκολο και ότι το χρησιμοποιείς για ομορφιά, σαν εκείνο που λένε ότι έλεγε ο Εμπειρίκος, ότι βάζεις ένα κύμα (την περισπωμένη) πάνω στη λέξη “κύμα“.

Αν είναι έτσι, δηλαδή να βάζουμε δασείες και περισπωμένες για ομορφιά, καμιά αντίρρηση. Να επαναφέρουμε και τη βαρεία, και τις κορωνίδες, ίσως μάλιστα να επινοήσουμε και μερικά πρόσθετα σημάδια, διότι δύο-τρία μοναχά δεν φτάνουν. Κι έτσι θα γίνουμε όλοι Πολυτονιάτες, και θα βάζουμε αβέρτα σημαδάκια, όπως λέει η εξαιρετική παρωδία του Τέττιγα από το Περιγλώσσιο (περισσότερα για την παρωδία, εδώ)

 Πολυτονιάται, στα 2050 μ.Χ.

 Το σύστημα το πολυτονικό οι Ποσειδωνιάται
Εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι
Με προοδευτικούς, κουλτουριαρέους και γλωσσολόγους
Το μόνο που τους έμενε πολυτονικό
Ήταν μια μυστική γιορτή, με οξείες και με περισπωμένες.
Κι είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής
Κανόνες τονισμού να απαγγέλλουν,
Που μόλις πια τους καταλάμβαναν ολίγοι:
«Η προπαραλήγουσα ποτέ δεν στεφανούται
Όταν τους προεξανισταμένους εν τοις αγώσι ραπίζουσι.
Αχ, άμα, αδέρφια, ενεθυμούμασταν το δίγαμμα και τη δασεία,
Δεν θα παθαίναμε όλοι μας σαν κόπανοι τη δυσλεξία».
Και έτσι μελαγχολικά ετέλειωνε συνήθως η εορτή των.
Γιατί θυμούνταν που ήσαν πολυτονιστές κι αυτοί μία φορά
Και είχαν για καμάρι τη βιτσιά του δάσκαλου για το έψιλον περισπωμένη.
Και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,
Να γράφουν και να ομιλούν βλαχοαγγλικά,
Βγαλμένοι, φευ και τρισαλί, από τον πο-λυ-το-νι-σμό.
(οἱ λέξεις ἔχουν τὴν δική τους ἱστορία)