Σύγκρισις τῆς διαπαιδαγωγήσεως τοῦ Ἀλκιβιάδου μὲ αὐτὴν τῶν Περσῶν καὶ τῶν Λακεδαιμονίων
[ΠΛΑΤΩΝ, ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ]

Ὁ Σωκράτης ἐτόνισε στὸν Ἀλκιβιάδη τὴν ἀνάγκη νὰ φθάσῃ στὴν αὐτογνωσία (ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἐξεταζόμενο θέμα αὐτοῦ του διαλόγου), ἐφ’ ὅσον ἐπιθυμοῦσε νὰ καθοδηγῇ ὡς πολιτικὸς τοὺς συμπολῖτες του. Ἐπειδή, ὅμως, ὁ φιλόδοξος νέος ἀγνοοῦσε τί εἶναι δίκαιο, δὲν ἦταν, κατὰ τὸν Σωκράτη, εἰς θέσιν νὰ βοηθήσῃ τοὺς Ἀθηναίους. Ὁ Ἀλκιβιάδης παρετήρησε ὅτι δὲν τοῦ ἦταν ἀπαραίτητος ἡ σχετικὴ μόρφωσις, ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ οἱ ἐπίδοξοι πολιτικοί του ἀντίπαλοι ἦσαν ἀμόρφωτοι, ὁ φιλόσοφος τὸν ἐκάλεσε, ὡστόσο, νὰ συγκρίνῃ τὴν καταγωγὴ καὶ τὴν μόρφωσίν του μὲ αὐτὲς τῶν ἀναμενομένων ἐξωτερικῶν του ἀντιπάλων, τῶν βασιλέων τῶν Περσῶν καὶ τῶν Λακεδαιμονίων.

Σωκράτης: Ἂς δοῦμε λοιπὸν πρῶτον, ἀντιπαραβάλλοντας τὰ δικά τους πρὸς τὰ δικά μας, ἐὰν οἱ βασιλεῖς τῶν Λακεδαιμονίων καὶ τῶν Περσῶν κατάγονται ἀπὸ γένη κατώτερα. Ἢ δὲν ξέρουμε ὅτι αὐτοὶ τῶν Λακεδαιμονίων εἶναι ἀπόγονοι τοῦ Ἠρακλέους, οἱ ἄλλοι τοῦ Ἀχαιμένους, κι ὅτι τὸ γένος τους, τοῦ Ἠρακλέους καὶ τοῦ Ἀχαιμένους, ἀνάγονται στὸν Περσέα τοῦ Διός;

Ἀλκιβιάδης: Ἀλλὰ καὶ τὸ δικό μας, Σωκράτη, ἀνάγεται στὸν Εὐρυσάκη, καὶ τοῦ Εὐρυσάκη στὸν Δία!

Σωκράτης: Μὰ καὶ τὸ δικό μας, καλογεννημένε Ἀλκιβιάδη, ἀνάγεται στὸν Δαίδαλο, κι ὁ Δαίδαλος στὸν Ἥφαιστο τοῦ Διός… Τὰ δικά τους ὅμως γένη ἀρχίζοντας ἀπ’ αὐτοὺς εἶναι βασιλεῖς ἐκ βασιλέων μέχρι τοῦ Διός, ἐκεῖνοι τῆς Λακεδαίμονος καὶ τοῦ Ἄργους καὶ οἱ ἄλλοι τῆς Περσίδος, πάντοτε, πολλὲς μάλιστα φορὲς καὶ τῆς Ἀσίας, ὅπως τώρα, ἐμεῖς ὅμως καὶ οἱ πατέρες μας ἁπλοῖ πολίτες.
Καί, ἐὰν χρειασθῇ νὰ ἐπιδείξῃς τοὺς προγόνους σου καὶ τὴν πατρίδα τοῦ Εὐρυσάκη, τὴν Σαλαμίνα, ἢ ἐκείνη τοῦ προγενεστέρου τοῦ Αἰακοῦ, τὴν Αἴγινα, στὸν Ἀρταξέρξη, υἱὸ τοῦ Ξέρξου, φαντάζεσαι πόσο θὰ γελάση; Κύτταξε ὅμως μὴν ὑστεροῦμε ἀπὸ αὐτοὺς καὶ στὸ μεγαλεῖο του γένους, ἀλλὰ καὶ στὴν ἄλλη ἀνατροφή. Ἢ δὲν ξέρεις ὅτι μεγάλα εἶναι τὰ ὑπάρχοντα τῶν βασιλέων τῆς Σπάρτης, ποὺ οἱ γυναῖκες τους φρουρῶνται στὸ κοινὸ ἀπὸ τοὺς ἐφόρους, ὅσο εἶναι δυνατόν, μὴ τοὺς ξεφύγῃ καὶ γεννηθεῖ ἀπὸ ἄλλον ὁ βασιλεὺς κι ὄχι ὁπωσδήποτε ἀπὸ Ἡρακλεῖδες;
Κι ἐκεῖνος τῶν Περσῶν τόσο ὑπερέχει, ὥστε οὐδεὶς ὑποψιάζεται κἂν ὅτι θὰ γεννᾶτο βασιλεὺς ἀπὸ ἄλλον παρὰ ἀπ’ αὐτὸν γι’ αὐτὸ καὶ δὲ φρουρεῖται ἡ γυναίκα τοῦ βασιλέως παρὰ ἀπὸ τὸν φόβο. Κι ὅταν γεννηθῇ τὸ πρῶτο παιδί, στὸ ὁποῖο ἀνήκει ἡ ἐξουσία, ἑορτάζουν πρῶτα ὅλοι στὴν χώρα τοῦ βασιλέως, ὅλοι ὅσους ἐξουσιάζει, συνέχεια, κάθε χρόνο, τὴν ἡμέρα αὐτήν, θυσιάζουν γιὰ τὰ γενέθλια του βασιλέως καὶ ἑορτάζει ὅλη ἡ Ἀσία!
Ὅταν ὅμως γεννηθοῦμε, Ἀλκιβιάδη, ἐμεῖς, οὔτε οἱ γείτονες, κατὰ τὸν κωμικό, δὲν παίρνουν εἴδησι… Ἀνατρέφεται ὕστερα τὸ παιδί, ὄχι ἀπὸ γυναῖκα παραμάννα μικρᾶς ἀξίας, ἀλλ’ ἀπὸ εὐνούχους, αὐτοὺς ποὺ θεωρῶνται οἱ καλλίτεροι στὸν κύκλο τοῦ βασιλέως. Προστάζονται νὰ μεριμνήσουν αὐτοὶ καὶ γιὰ τ’ ἄλλα ζητήματα τοῦ νεογεννήτου, καὶ νὰ εὕρουν τρόπο νὰ γίνῃ ὅσο μπορεῖ ὀμορφότερος, ἀναπλάθοντας καὶ διορθώνοντας τὰ μέλη τοῦ παιδιοῦ; Καὶ τοὺς τιμοῦν ἐξαιρετικὰ γι’ αὐτό. Κι ὅταν τὰ παιδιὰ γίνουν ἑπτὰ ἐτῶν, μαθητεύουν τότε στ’ ἄλογα καὶ στοὺς δασκάλους τῶν ἱππικῶν, κι ἀρχίζουν νὰ πηγαίνουν στὰ κυνήγια.
Ὅταν τὸ παιδὶ γίνῃ δεκατεσσάρων ἐτῶν, τὸ παραλαμβάνουν ἐκεῖνοι ποὺ ὀνομάζονται βασιλικοὶ παιδαγωγοί’ εἶναι τέσσερις κι ἐκλέγονται ἀπὸ τοὺς ἐνήλικες Πέρσες, ὅσους ἀνεδείχθησαν οἱ καλλίτεροι, ὁ σοφότερος, ὁ δικαιότερος, ὁ σωφρονέστερος κι ὁ ἀνδρειότερος.
Ὁ πρῶτος ἀπ’ αὐτοὺς διδάσκει τὴν μαγεία τοῦ Ζωροάστρου τοῦ Ὡρομάζου ―πρόκειται γιὰ τὴν λατρεία τῶν θεών― καὶ τὰ βασιλικὰ πράγματα, ὁ δικαιότερος νὰ λέῃ τὴν ἀλήθεια σὲ ὅλη του τὴν ζωή, ὁ σωφρονέστερος νὰ μὴν ὑποτάσσεται σὲ καμμία ἡδονή, γιὰ νὰ ‘ναι πάντα ἐλεύθερος καὶ πραγματικὸς βασιλεύς, κυριαρχῶντας πρῶτα μέσα του κι ὄχι δουλεύοντας σὲ κάποιαν ἡδονή· κι ὁ ἀνδρειότερος τὸν κάνει ἄφοβο κι ἀτρόμητο, ἀφοῦ ὡς δειλὸς θὰ ἦταν δοῦλος.
Ἐσένα ὡστόσο, Ἀλκιβιάδη, σοὺ ᾣρισε ὁ Περικλῆς παιδαγωγὸ τὸν πλέον ἄχρηστο, ἀπὸ τὰ γεράματα, τὸν Ζώπυρο ἀπὸ τὴν Θρᾴκη. Θ’ ἀναφερόμουν καὶ στὴν ἄλλη ἀνατροφὴ καὶ παιδεία τῶν ἀνταγωνιστῶν σου ἐὰν δὲν ἀπαιτοῦσε πολὺ λόγο, εἶναι ὅμως ἀρκετὰ κι αὐτὰ νὰ ὑποδηλώσουν καὶ τ’ ἄλλα ποὺ παρακολουθοῦν τὰ προηγούμενα.
Γιὰ τὴν δική σου λοιπὸν γέννησιν, Ἀλκιβιάδη, τὴν ἀνατροφὴ καὶ τὴν παιδεία σου, ἢ γιὰ ὅ,τι δήποτε ἄλλο, οὐδεὶς σχεδὸν Ἀθηναῖος ἐνδιαφέρεται, ἐκτὸς ἂν τύχῃ καὶ εἶναι ἐραστής σου.

Κι ἂν θελήσῃς ν’ ἀποβλέψῃς σὲ πλούτη κι ἀπολαύσεις, σ’ ἐσθῆτες καὶ μακρυὰ φορέματα, σὲ μυρωδικὰ καὶ πλῆθος ὑπηρετῶν, καὶ στὴν ἄλλη δὰ περσικὴ ἁβρότητα, θὰ ντρεπόσουν γιὰ τὸν ἑαυτό σου βλέποντας πόσο ὑπολείπεσαι ἀπ’ αὐτούς. Ἂν θελήσῃς ἐξ’ ἄλλου ν’ ἀποβλέψῃς στὴ σωφροσύνη, στὴν κοσμιότητα, στὴ δεξιότητα, τὴν ἄνεσιν, τὴ μεγαλοφροσύνη, τὴν τάξιν, ἀνδρεία, καρτερία, φιλοπονία, φιλοδοξία καὶ φιλοτιμία τῶν Λακεδαιμονίων, θὰ ἔπαιρνες τὸν ἑαυτό σου γιὰ παιδὶ σὲ ὅλα αὐτά.

ΠΛΑΤΩΝ, ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Α΄ 120e–122d

~~~~

Προτεινομένη ἀρθρογραφία :

Ἀλτάνη : ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ “ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΜΕΙΖΩΝ”, (ἢ περὶ ἀνθρώπου φύσεως, μαιευτικὸς) >>http://www.altani.gr/greek/arthra/keimeno16.htm

~~~~

Marcello Bacciarelli (1731-1818)- Ὁ Ἀλκιβιάδης διδάσκεται ἀπὸ τὸν Σωκράτη