Μαστοριὰ καὶ μεράκι: λαϊκὴ παράδοσις καὶ λαϊκότης.

Παράθυρο μέ πέτρινο πλαίσιο στήν ὁδό Ἀντίκα. Τυπική εἶναι ἡ σιδεριά μέ ρόδακες καί λόγχη κατά τά πρότυπα τῆς Κωνσταντι­νουπόλεως.

Ἡ πόλη ἀνοικοδομεῖται τόν 19ο αἰῶνα ἀκολουθῶντας, σέ μεγάλο βαθμό, τά καθιερωμένα πρότυπα τῆς «ἀρχοντικῆς» ἀρχιτεκτονικῆς τῆς Βόρειας καί τῆς Κεντρικῆς Ἑλλάδας. Σέ πλήρη ἀντίθεση μέ τήν στέρηση καί τήν φτώχεια τῶν προηγουμένων τρομερῶν αἰώνων, οἱ πλούσιοι πλέον ἔμποροι καί ναυτικοί νοικοκυραῖοι ἀνοικοδομοῦν, μετά τόν 18ο αἰῶνα, τά σπίτια τους μέ τρόπο πού ὑπερβαίνει τίς ἁπλές στεγαστικές ἀνάγκες. Οἱ μακραίωνες αἰσθητικές παραδόσεις τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀναδύονται καί πάλι καί ἐμφανίζονται ὡς ἐπιλογές τῶν εὐπόρων νέων ρωμαίικων ἀστικῶν στρωμάτων, ἐκφραζόμενες βέβαια σύμφωνα μέ τίς αἰσθητικές ἀντιλήψεις καί τούς τρόπους τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς, τῆς Δύσεως, ἀλλά καί τῆς εὐρύτερης Ἀνατολῆς. Εἶναι σημαντικό καί ἐπίκαιρο τό γεγονός ὅτι ἡ ἀνερχόμενη νέα ρωμαίικη καί ἐμπορευματική τάξη, –παρ’ ὅλη τήν γοητεία πού αἰσθάνεται γιά τόν μεγάλο ἀστικό πολιτισμό τῶν Εὐρωπαίων καί τόν δυτικό εὐρωπαϊκό πολιτισμό–, παραμένει προσηλωμένη στήν μακραίωνη παράδοση τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου καί στήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Οἱ πλούσιοι ἔμποροι ζητοῦν τήν συνεργασία τῶν λαϊκῶν μαστόρων, οἱ ὁποῖοι ἐνσωματώνουν στήν πλούσια παράδοσή τους τούς τρόπους καί τίς ἀντιλήψεις πού ἔρχονται ἀπό Ἀνατολή καί Δύση, δημιουργώντας μία ὑβριδική ἀρχιτεκτονική. Συνέχεια

Καπνομάγαζα καὶ καπναποθῆκες

Χαρακτηρίζουμε ὡς βιομηχανικά κτίρια τίς λεγόμενες καπναποθῆκες ἤ καπνομάγαζα τῆς Ξάνθης˙ τά κτίρια δηλαδή, ὅπου γινόταν ἡ ἐπεξεργασία καί ἡ ἀποθήκευση τοῦ καπνοῦ.

Ὁ καπνός εἶναι ἕνα ἰδιόμορφο προϊόν. Τό μονοετές θαμνῶδες φυτό τοῦ καπνοῦ (nicotiana) προέρχεται ἀπό τήν ἀμερικανική ἤπειρο, ἀπ’ ὅπου στίς ἀρχές τοῦ 16ου αἰώνα μεταφέρθηκε στήν Εὐρώπη. Καλλιεργεῖται γιά τό φύλλο του, ἀπό τό ὁποῖο παρασκευάζεται ὁ γνωστός καπνός καί τό τσιγάρο. Ἡ μικρόφυλλη ποικιλία τοῦ καπνοῦ, πού ὀνομάζεται ἀνατολική, φαίνεται ὅτι ἄρχισε νά καλλιεργεῖται στήν Θράκη κατά τόν 16ο αἰώνα, ὅταν τό κάπνισμα γοήτευσε τήν ἀριστοκρατία τοῦ Σαραγιοῦ καί ὁ καπνός πρόσθεσε μία ἀκόμη ἀπόλαυση γιά τήν ἄρχουσα τάξη τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Συνέχεια

Ἡ σύγχρονη Ἑλλάδα

Ξάνθη 2006. Ἀνοικοδόμηση στόν ὑπάρχοντα πολεοδομικό ἱστό, ὅπου τό πλᾶτος τῶν δρόμων παραμένει ἴδιο, ἐνῶ τά ὕψη τρι­­πλασιάζονται.

Ὅσον ἀφορᾶ στήν παρούσα κατάσταση τῶν πραγμάτων, πρέπει νά παρατηρήσουμε ὅτι μέ τήν κυριαρχία τοῦ μοντερνισμοῦ, τήν ἐπικράτηση διεθνοποιημένων συρμῶν καί τήν οἰκονομική ἀπογείωση τῆς χώρας κατά τό δεύτερο μισό τοῦ 20οῦ αἰώνα, πραγματοποιεῖται μία καθολική ἀνοικοδόμηση τῶν ἑλληνικῶν οἰκισμῶν καί πόλεων[i]. Τό δομημένο περιβάλλον τῆς πατρίδας μας, τό ὁποῖο διέθετε ὑψηλή αἰσθητική, χαρακτηριστική ταυτότητα, ἰδιαίτερη ἀτομικότητα καί μοναδική λειτουργικότητα, ὑφίσταται ριζικές μεταβολές. Τό ἑλληνικό περιβάλλον ἀποτελεῖ πλέον προϊόν μίας ἄκρατης ἐμπορευματοποιήσεως τοῦ χώρου, ἡ ὁποία γίνεται ἀπόλυτη ἀξία. Τό νέο δομημένο περιβάλλον τῶν ἑλληνικῶν οἰκισμῶν καί πόλεων θά ἐπηρεάσει τόν ψυχισμό καί τόν τρόπο ζωῆς τῶν Ἑλλήνων γιά τά ἑπόμενα χρόνια. Συνέχεια

Ἡ παλαιὰ πόλις τῆς Ξάνθης

Στήν σή­με­ρα ὀνο­μα­ζό­με­νη Πα­λαιά Πό­λη πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται ὁ χῶ­ρος πού ἱστο­ρι­κά προσ­δι­ό­ρι­ζε τόν βυ­ζαν­τι­νό οἰκι­σμό καί τόν οἰκι­σμό τῆς Τουρ­κο­κρα­τί­­ας.  Πε­ρι­λαμ­βά­νον­ται δη­λα­δή οἱ ση­με­ρι­νές συνοι­κί­ες Μη­τρο­πό­λε­ως, Κα­βα­κί­ου (Τα­ξιαρ­χῶν), Ἀκαθίστου   Ὕμ­νου καί ἡ μου­σουλ­μα­νι­κή συνοι­κία Ἀ­κρο­πό­λε­ως (Ἀ­χρι­άν). Πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται ἐπί­σης ὁ λε­γό­με­νος Πά­νω Μα­χα­λᾶς, πε­ρι­ο­χή τμῆ­μα τῆς ὁποί­ας ἀγο­ρά­σθη­κε γύ­ρω στά μέ­σα τοῦ 19ου αἰώ­να ἀπό τούς μου­σουλ­μά­νους ἰδι­ο­κτῆ­τες της.  Ἡ ὕπαρ­ξη στήν πε­ρι­ο­χή τοῦ Πάνω Μαχαλᾶ δύο ἀπό τίς πα­λιές­ ἐκ­κλη­σί­ες τῆς Ξάν­θης μαρ­τυ­ρᾶ τήν ἐκεῖ ἀπό αἰώ­νων πα­ρου­σία χρι­στια­νῶν κα­τοί­κων.  Ἡ πε­ρι­ο­χή αὐ­τή ἀνοι­κο­δο­μή­θη­κε γιά  νά στε­γά­σει πολ­λούς ἀπό αὐ­τούς πού ἀπέ­κτη­σαν πλοῦ­το ἀπό τό ἐμ­πό­ριο τοῦ κα­πνοῦ. Ὀνο­μά­σθη­κε ἔτσι καί συνοι­κία τῶν Κα­πνεμ­πό­ρων. Στήν Πα­λαιά Πό­λη πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται, ἐπί­σης, καί ἡ συνοι­κία Σα­μα­κώβ, στήν ὁποία κα­τοί­κη­σαν οἱ πρό­σφυ­γες ἀπό τήν ὁμώ­νυ­μη πό­λη τῆς Βό­ρειας Θρά­κης. Τἐλος, στήν Πα­λαιά Πό­λη πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται καί ἡ μου­σουλ­μα­νι­κή συνοι­κία Σοῦν­νε. Εἶ­ναι δη­λα­δή ἡ Πα­λαιά Πό­λη ὁ χῶ­ρος ὁ ὁποῖ­ος προ­στα­τεύ­ε­ται νο­μο­θε­τι­κά μέ τήν ἀνα­κή­ρυ­ξή του ὡς δια­τη­ρη­τέ­ου οἰκι­σμοῦ στίς 5 Μα­ΐ­ου 1976.

Συνέχεια

Ξάνθη, τὰ Δημοτικὰ Πυροσβεστεῖα!

Ξάνθη, τὰ δημοτικὰ Πυροσβεστεῖα, περίπου 1931.

     Μὲ τὴν ἀνακήρυξη τῆς ἀνεξαρτησίας τῆς Ἑλλάδος ἡ ἀντιμετώπιση τῶν πυρκαϊῶν ἀνατέθηκε στοὺς Νομάρχες. Παράλληλα οἱ Δῆμοι ἦταν ὑποχρεωμένοι νὰ διαθέτουν τὰ ἀναγκαῖα μέσα καὶ ἐργαλεῖα γιὰ τὴν κατάσβεση τῶν πυρκαϊῶν. Στὰ δημόσια κτήρια τὴν εὐθύνη ἀντιμετωπίσεως πύρινων καταστάσεων εἶχαν οἱ Λόχοι Σκαπανέων τοῦ στρατοῦ.

Συνέχεια

Εἰκόνες τῆς Ξάνθης. (α)

Ἡ μεγάλη πλειονότητα τῶν κτιρίων στίς πόλεις τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἦταν διώροφες κατοικίες, συνήθως κτισμένες μέ πέτρα στό ἰσόγειο καί ἐλαφρότερη κατασκευή στόν ὄροφο (τσατμάς, μπαγιαντί, μπαγδατί).
Εἰδικά τό σαχνισί κατασκευάζεται κυρίως ἀπό ἐλαφρά ὑλικά.
Στήν Ξάνθη οἱ κατοικίες διαθέτουν συχνά καί ἡμιϋπόγειο.
Συνέχεια